ਚਿੱਠੀਆਂ ਪਾਉਣੀਆਂ ਭੁੱਲਗੇ…

ਤੁਸੀਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਪਾਉਣੀਆਂ ਭੁੱਲਗੇ,

ਜਦੋਂ ਦਾ ਟੈਲੀਫੋਨ ਲੱਗਿਆ।

ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਘੇ ਗੀਤਕਾਰ ‘ਮਾਨ ਮਰਾੜ੍ਹਾਂ’ ਦੀ ਕਲਮੋਂ ਉਪਜੇ ਉਪਰੋਕਤ ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ ਆਖਰ ਸੱਚ ਹੋ ਨਿੱਬੜੇ। ਇਸ ਕਥਨ ਵਿੱਚ ਉੱਕਾ ਸੰਦੇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ, ਤਿਉਂ-ਤਿਉਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਕਲਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟਦੇ ਗਏ। ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਅਚੰਭਿਤ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨਾਂ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜਕੜ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਨੇ ਸਮੁੱਚੇ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ’ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ, ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ, ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨ, ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਅਜਿਹੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੁਖਦਾਈ ਅਤੇ ਰੌਚਿਕ ਬਣਾਇਆ ਪਰ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਵਿਰਸੇ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਲੈਣਾ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਹੀ ਦੇਣ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਦਕਾ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੱਦਰ ਦੀ ਥਾਂ ਜੀਨਸ ਨੇ ਲੈ ਲਈ, ਕੱਚਿਆਂ ਕੋਠਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਦੋ-ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲੀਆਂ ਕੋਠੀਆਂ ਨੇ ਅਤੇ ਗੱਡਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਆਰਾਮਦੇਹ ਗੱਡੀਆਂ ਨੇ, ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਾਧਨ ਰਹੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਨੇ ਆ ਮੱਲੀ ਹੈ।

ਇਹ ਕੋਈ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਬੈਠੇ ਸਕੇ-ਸਬੰਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਸੁਨੇਹਾ ਚਿੱਠੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪੁੱਜਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਚਿੱਠੀ ਪੱਤਰ ਰਾਹੀਂ ਸੁਨੇਹਾ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ’ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ’ਚ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਸੀ (ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਵੇਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ-ਯੁਕਤ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਨਾ ਉਪਲਬਧ ਹੋਣਾ ਵੀ ਸੀ)। ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਵਿੱਚ ਚਿੱਠੀ ਪੱਤਰ ਵਰਗੇ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵੱਡੇ ਫਾਇਦੇ ਸਨ-ਪਹਿਲਾ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਹਿਰਦ ਰਹਿਣਾ। ਦੂਜਾ ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਕਿ ਚਿੱਠੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਗੱਲ ਵੀ ਕਹੀ/ਲਿਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਾਇਦ ਟੈਲੀਫੋਨ ਜਾਂ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਰਾਹੀਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਤੀਜਾ ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਕਿ ਕੁਝ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਸਾਂਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।

ਪਹਿਲੇ ਫਾਇਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਨਿੱਤਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਵੇਲਿਆਂ ’ਚ ਲੋਕ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਦੁਨੀਆਂ ’ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਚਰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਸੀ। ਸ਼ਬਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੋਟਿਆਂ ’ਤੇ ਖੇਡਦੇ। ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਕੋਈ ਔਖ ਨਾ ਹੁੰਦੀ। ਸੰਬੋਧਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਦਾ ਲੈਣ ਤਕ ਚਿੱਠੀ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ’ਚੋਂ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਅਦਬ ਝਲਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।

ਦੂਜੇ ਫਾਇਦੇ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਸਾਫ਼ ਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੇਮੀ-ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਜਾਂ ਸੱਜ ਵਿਆਹੀ ਮੁਟਿਆਰ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਚਿੱਠੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਮਨ ਦੇ ਭਾਵ ਵਿਅਕਤ ਕਰਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਆਸਾਨ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਆਪਣੇ-ਆਪ ’ਚ ਸਮੋਣਾ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣਦੇ ਸਨ।

ਤੀਜੇ ਫਾਇਦੇ ਬਾਰੇ ਜੇ ਇਹ ਕਹਿ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਸਾਂਭੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ‘ਖਾਸ’ ਚਿੱਠੀਆਂ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅਤਿਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ‘ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣਨ’ ਤੋਂ ਭਾਵ ਆਪਣੇ ਆਪ ’ਚ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦਾ ਚਿਰ-ਸਥਾਈ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਬਣਨ ਤੋਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਮਹਾਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ।

ਏਥੇ, ਚਿੱਠੀਆਂ ਸਬੰਧੀ ਇਕ ਹੋਰ ਰੋਚਕ ਤੱਥ ਯਾਦ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰ ਪੇਂਡੂ ਧਰਾਤਲ ’ਤੇ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਧਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਮਝ-ਸਮਰੱਥਾ ਮੂਜਬ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਮਿਥੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ (ਭਾਵ ਚਿੱਠੀ ਖੋਲ੍ਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਹਰੋਂ ਵੇਖ ਕੇ ਹੀ ਅਨੁਮਾਨ ਲਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਅੰਦਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਹੋਏਗਾ) ਜਿਵੇਂ, ਚਿੱਠੀ ਦੇ ਬਾਹਰ ਹਲਦੀ ਦਾ ਲਾਇਆ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸ਼ੁਭ ਸੁਨੇਹੇ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਮਤਲਬ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦਾ ਧੀ-ਪੁੱਤ ਸਾਹੇ ਬੱਧਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਘਰ ਰੱਬ ਨੇ ਪੁੱਤ ਦੀ ਦਾਤ ਬਖਸ਼ੀ ਹੈ। ਏਵੇਂ ਹੀ ਪਾਟੀ

Post Comment

ਝਾਂਜਰ

ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਜੀਵਨ ਜਾਂਚ ਦੇ ਕੁਝ ਨਿਵੇਕਲੇ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗਹਿਣੇ ਅਹਿਮ ਥਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਵਿਰਾਸਤ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਗੱਭਰੂ ਜਾਂ ਮੁਟਿਆਰ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮੇਲੇ ਤਿਉਹਾਰ, ਕਿਸੇ ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ ਜਾਂ ਵਿਆਹ ਆਦਿ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਵੇਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਸਮੇਂ ਮੁਤਾਬਕ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦਾ ਪਾਉਣਾ-ਹੰਢਾਉਣਾ ਅਤੇ ਵਿਆਹਾਂ ਮੌਕੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਆਪਣੇ ਆਰਥਿਕ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬੇ ਨੂੰ ਗਹਿਣਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਦਿ ਕਾਲੀਨ ਲੱਛਣ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਨੇਕਾਂ ਗਹਿਣੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤਾਂ-ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੰਙ ਤਵੀਤ, ਬੁਗਤੀਆਂ, ਚੂੜੀਆਂ, ਰੇਲਾਂ, ਹਮੇਲਾਂ, ਪਰੀਬੰਦ, ਰਾਣੀ ਹਾਰ, ਚੰਨਣ ਹਾਰ, ਬੰਦ, ਕੰਗਣ, ਡੰਡੀ, ਕੈਂਠਾ, ਮੁਰਕੀਆਂ, ਨੱਤੀਆਂ, ਪਿੱਪਲ-ਪੱਤੀਆਂ, ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ, ਗੋਖੜੂ, ਗਜਰੇ, ਲੌਂਗ, ਕੋਕਾ, ਤੀਲੀ, ਮਛਲੀ, ਟਿੱਕਾ, ਨੱਥ, ਛਾਪਾਂ-ਛੱਲੇ, ਮੁੰਦਰੀਆਂ, ਬਾਜ਼ੂਬੰਦ, ਕਾਂਟੇ, ਕੜੇ, ਵਾਲੀਆਂ, ਜ਼ੰਜੀਰੀਆਂ ਤੇ ਝਾਂਜਰਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਝਾਂਜਰ ਪ੍ਰਤੀ ਪੰਜਾਬਣ ਮੁਟਿਆਰ ਦਾ ਮੋਹ ਕੁਝ ਆਪਣੀ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਹੈ।

ਗੰਦਲ ਵਰਗੀ ਨਾਰ ਸੁਣੀਂਦੀ

ਝਾਂਜਰ ਨੂੰ ਛਣਕਾਵੇ

ਧਰਤੀ ਨੱਚੇ, ਅੰਬਰ ਨੱਚੇ,

ਨੈਣ ਜਦੋਂ ਮਟਕਾਵੇ

ਲੰਮਾ-ਲੰਮਾ, ਲੈਰਾ ਲੈਰਾ

ਪਤਲਾ ਲੱਕ ਹਲਾਵੇ

ਤੋਰ ਮਝੈਲਣ ਦੀ ਧਰਤੀ ਸੰਭਰਦੀ ਜਾਵੇ।

ਨੱਚਦਾ ਆ ਮੁੰਡਿਆਂ ਤੇਰੀ ਹੀਰ ਬੋਲੀਆਂ ਪਾਵੇ।

ਝਾਂਜਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਛਿੜਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਨਵ-ਵਿਆਹੁਤਾ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦਾ ਝੁਰਮਟ ਜਦੋਂ ਪੇਕਿਆਂ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪਾਏ ਗਹਿਣੇ ਪਾ ਸੱਜ-ਫਬ ਕੇ

Post Comment

ਕਿੰਜ ਰੱਖੀਏ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ?

ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕਾਲੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਪੈ ਜਾਣ ਤਾਂ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਸਾਰੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਾ ਪੈਣ ਅਤੇ ਜਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ਪਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼  ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਾ ਪੈਣ। ਇਸ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੀ ਨੀਂਦ ਲਵੋ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਸੋਵੋ ਤਾਂ ਕਿ ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠ ਸਕੋ। ਨੀਂਦ ਪੂਰੀ ਨਾ ਲੈਣ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕਾਲੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਲੋੜ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਤਲੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਦਿਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸੱਚ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਲੱਖ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਵਾਂਗ ਨਹੀਂ ਦਿਖ ਸਕਦੀਆਂ। ਔਰਤਾਂ ’ਚ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਮਾਂ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਚਰਬੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਭਰਵਾਂਪਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਹੋਂਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਡਾਈਟਿੰਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਔਰਤਾਂ ਸਵੇਰ ਦਾ ਭੋਜਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵੀ ਅੱਖਾਂ ਹੇਠ ਕਾਲੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।     ਸਵੇਰੇ ਦਾ ਭੋਜਨ ਚਾਹੇ ਹਲਕਾ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਤ ਦੇ ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੇਟ ਸਵੇਰੇ ਤਕ ਖਾਲੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਵੇਰੇ ਦਾ ਭੋਜਨ ਨਾ ਕਰਨਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਨ ਕੁਝ ਨਾ ਖਾਣ ਨੂੰ ਕਰੇ ਤਾਂ ਵੀ ਦੁੱਧ, ਇੱਕ ਸੇਬ ਜਾਂ ਜੂਸ ਦਾ ਇੱਕ ਗਿਲਾਸ ਪੀ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੋਚਣ ਜਾਂ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਨਾਲ ਵੀ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਲ਼ੇ ਧੱਬਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ:

ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਖਾਂ ’ਤੇ ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਮਾਰੋ।

* ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਰੋਗਨ ਬਦਾਮ ਨਾਲ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰੋ।

* ਕੱਚਾ ਖੀਰਾ ਪੀਸ ਕੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪੋਟਲੀਆਂ ਬਣਾ ਲਵੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਿੱਧਾ ਲੇਟ ਕੇ 15 ਤੋਂ 20 ਮਿੰਟ ਤਕ ਅੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਰੱਖੋ।

* ਖੀਰਾ ਕੱਟ ਕੇ ਵੀ ਅੱਖਾਂ ਉੱਪਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

* ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਰਸ ਨੂੰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

* ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਰੋਗਨ ਚਮੇਲੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਬੂੰਦਾਂ ਮਿਲਾ ਕੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰੋ।

* ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਦੁੱਧ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਲਗਾ ਕੇ ਸੌਂ ਜਾਵੋ। ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁੱਧ ਦੀ ਤਹਿ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗੁਲਾਬ ਜਲ ਨਾਲ ਹਟਾਓ। ਫ਼ਰਕ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ।

* ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਮੂਲੀ ਪੀਸ ਕੇ ਰੂੰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਵਾਰ ਲਗਾਓ।

* ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਛਿਲਕਾ ਪੀਸ ਕੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਲਗਾਓ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਹੀ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਧੱਬੇ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵੀ ਖਾਂਦੇ ਰਹੋ।

* ਕੱਚੇ ਆਲੂ ਦਾ ਟੁਕੜਾ 15 ਮਿੰਟ ਤਕ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਰੱਖੋ।

* ਮਲਮਲ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਮੌਸਮੀ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ

Post Comment

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਾਦਤ

ਸ਼ਹੀਦੀ ਜਾਂ ਸ਼ਹਾਦਤ ਜੈਸੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਹੀਦੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀ (ਇਨਕਲਾਬ) ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਗੂੜ੍ਹਾ ਸਬੰਧ ਹੈ। ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਰੂਹ ਫੂਕਦੀ ਹੈ; ਨਵੀਂ ਰੂਹ ਵਿੱਚੋਂ ਬਗਾਵਤ ਪਨਪਦੀ ਹੈ; ਬਗਾਵਤ ਵਿੱਚੋਂ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਜਬਰ ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਦੇਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਪਨਪੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਹੀ ਵਿਆਖਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਇੱਕ-ਦੂਜੀ ਨਾਲ ਅਟੁੱਟ ਸਬੰਧ ਹੈ।

ਜਿੱਥੋਂ ਤਕ ਸ਼ਹੀਦ ਜਾਂ ਸ਼ਹਾਦਤ ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਦਾ ਅਨਪੜ੍ਹ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਬੋਲ ਸਕੇ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਉਸੇ ਕੌਮ ਦੀ ਬੋਲੀ ਦਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਵਿਦਵਾਨ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਸ਼ਬਦ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਨਪੜ੍ਹ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲਣਾ ਅਤੇ ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰਿਆਂ ਪਾਸੋਂ ਸੁਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨਪੜ੍ਹ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਲਿਖਤ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅੱਜ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਬੋਲਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਜਿਸ ਭਾਵ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਸਾਰੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਵਿਆਖਿਆ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਆਪਣੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਧਾਰਾਵਾਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਛਾਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰੂਪ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਤਾਕਤਾਂ- ਸਿੱਖ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਜਬਰ-ਜ਼ੁਲਮ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੜਨ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਜੈਸੇ ਸ਼ਬਦ ਉਤਪੰਨ ਹੋਏ ਹਨ।

ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਗਿਆਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਗਿਆਨ ਕਰਵਾਏ ਬਗੈਰ ਨਾ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਜਾਨ ਵਾਰੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ। ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜੀਵਨ ਜੀਵਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਆਪਣੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਾਸਤੇ ਦਸਾਂ ਨਹੁੰਆਂ ਦੀ ਕਿਰਤ

Post Comment

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਮਾਰਚ ਮਹੀਨਾ

ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਮਾਰਚ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਬੜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਲਾਹੇਵੰਦ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਸੁਧਰੇ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕਿਸਾਨਾਂ 'ਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਧ ਜਾਣ ਨਾਲ ਯੋਗ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਨਕਲੀ ਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਵੱਧ ਜਾਣ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਏਜੰਸੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਉਹ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤੱਕਦੇ ਹਨ। ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਬੀਜ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਇਸ ਮੌਸਮ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਅਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪੂਸਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਯੰਗ ਫਾਰਮਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਵੱਲੋਂ ਬੱਲੋਵਾਲ ਸੌਂਕੜੀ ਵਿਖੇ ਇਕ ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ 5 ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ 7 ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਰੌਣੀ ਵਿਖੇ 11 ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਫਰੀਦਕੋਟ ਵਿਖੇ 19 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਤੇ ਬਠਿੰਡਾ 'ਚ 21 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਲਾਏ ਜਾਣਗੇ। ਮੁੱਖ ਮੇਲਾ ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਕੈਂਪਸ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ 15 ਤੇ 16 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬ ਯੰਗ ਫਾਰਮਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਪਣੇ ਰੱਖੜਾ ਕੈਂਪਸ 'ਤੇ 22 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ ਆਪਣੇ ਪੂਸਾ ਕੈਂਪਸ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ 6 ਤੋਂ 8 ਮਾਰਚ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਪੂਸਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲਾ ਲਾਵੇਗਾ। ਪੂਸਾ ਦੇ ਇਸ ਤਿੰਨ ਰੋਜ਼ਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ 'ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ' ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਖੇਤੀ ਮਾਹਰਾਂ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪੋ ਵਿਚ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਖੋਜ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਮਿਆਰੀ ਬੀਜ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਝੋਨਾ ਤੇ ਬਾਸਮਤੀ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਉਪਕੁਲਪਤੀ ਡਾ: ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀਆਂ ਸਫ਼ਲ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121 ਤੇ ਪੂਸਾ 1509 ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਵੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਵੱਲੋਂ ਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਝੋਨੇ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਪੀ.ਆਰ. 121, ਪੀ. ਆਰ. 122 ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ-3 ਦੇ ਬੀਜ ਵੀ ਥੋੜ੍ਹੀ-ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਸਾਲ ਬਾਸਮਤੀ ਦਾ ਭਾਅ ਚੰਗਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਰੁਝਾਨ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੱਲ ਹੈ। ਬਾਸਮਤੀ ਦੀਆਂ ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121 ਤੇ ਪੂਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1509 ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਰੱਖੜਾ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਵੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਣਗੇ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਸਾ 44 ਕਿਸਮ ਦੀ ਲੋੜ ਰੱਖੜਾ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਜਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਪੂਸਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। 

ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤੀ ਮੰਗ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਪੂਸਾ 1509 ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਬੀਜ ਹੀ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਬੀਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਮੰਡੀ 'ਚੋਂ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਮੰਡੀ 'ਚ ਨਕਲੀ ਤੇ ਗੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਬੀਜ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਵਿਕਣ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਪੂਸਾ 1509 ਕਿਸਮ ਖੇਤੀ ਖੋਜ 'ਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੈ। ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121 ਕਿਸਮ, ਜੋ ਸਭ ਦੂਜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਰਕਬੇ 'ਤੇ

Post Comment

ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾਹੀਣ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਲੱਚਰ ਗਾਇਕੀ

ਯਾਰ ਤੇਰਾ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਟੁੰਨ ਹੋ ਗਿਆ

ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਗੱਡੀ 'ਚ ਬੈਠਾ ਲਾ ਗੋਰੀਏ।

-0-

ਬੈਠਾ ਕੋਕ 'ਚ ਮਿਲਾਕੇ ਮੁੰਡਾ ਪੀਵੇ ਵਿਸਕੀ

ਜਦੋਂ ਹੀ ਟੀ. ਵੀ. ਦਾ ਰਿਮੋਟ ਦਬਾਈਏ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਗੀਤ ਸਾਨੂੰ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਲਬੇਲੇ ਗੱਭਰੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਦਰਿਆ ਵਿਚ ਡੁੱਬਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਹ ਬੜੀ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰੇਕ ਪਿੰਡ ਵਿਚ 5-7 ਗੱਭਰੂ ਨਸ਼ਈ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲਣਗੇ। ਭੰਗ, ਪੋਸਤ, ਜਰਦਾ, ਬੀੜੀ ਤਾਂ ਬੀਤੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਹੁਣ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁੰਡੇ ਸ਼ਰਾਬ ਨੂੰ ਲੱਸੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੀ ਕੇ 'ਸਿਹਤ' ਬਣਾਉਣ ਲੱਗ ਗਏ ਨੇ। ਗੱਲ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਸਮੈਕ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਹੱਡਾਂ 'ਚ ਸਮੈਕ ਨੇ ਆਪਣਾ ਡੇਰਾ ਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕਿਧਰ ਨੂੰ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ? ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੀ ਅਮੁੱਲ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੋਂ ਗਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ ਤੇ ਗਾਇਕ ਨਸ਼ੇ ਨੂੰ ਮੀਡੀਏ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਘੁਣ ਵਾਂਗ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਡਾ ਦੁਖਾਂਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਰਹੀਆਂ। ਇਸ ਕੰਮ ਵਿਚ ਉਹ ਮਰਦ ਦੇ 'ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ' ਜੋੜ ਰਹੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਏਨਾ ਵੀ ਡੋਪ-ਸ਼ੋਪ ਨਾ ਮਾਰਿਆ ਕਰੋ

ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਨਸ਼ੇ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਰੁਝਾਨ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਹਿਲਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਔਰਤ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਚੂਲ ਹੈ। ਮਾਂ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਹੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਔਰਤ ਵੱਲੋਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਰਯਾਦਾ ਭੰਗ ਕਰਨੀ ਬੜੀ ਘਾਤਕ ਹੋਵੇਗੀ। ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪਤਨੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ। ਪਰ ਜੇ ਉਹ ਖੁਦ ਹੀ ਕੁਰਾਹੇ ਪੈ ਗਈ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚਾ ਹੀ ਡਾਵਾਂ-ਡੋਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਮੀਡੀਏ ਰਾਹੀਂ ਔਰਤ ਦਾ ਇਹ ਰੂਪ ਚਿਤਰਣਾ ਉਸ ਨੂੰ 'ਦੇਵੀ' ਤੋਂ 'ਦੈਂਤਣੀ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਕੋਝ-ਭਰਪੂਰ ਕਦਮ ਹੈ। ਇਸ (ਨਸ਼ੇ ਪ੍ਰਤੀ) ਕੰਮ ਲਈ ਔਰਤ ਨੂੰ ਉਕਸਾਉਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮਾਵਾਂ, ਧੀਆਂ, ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਕਦਮ ਪੁੱਟਣ ਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਔਰਤ (ਰੱਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ) ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਨਾਸ਼ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤਕਾਰ, ਕੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦਾ ਬਿੰਬ ਵਿਗਾੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ? ਜਾਂ ਫਿਰ ਸਸਤੀ ਸ਼ੋਹਰਤ ਦੀ ਲੋਚਾ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਪਰੋਕਤ ਸੋਚ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਵਿਰਸੇ ਦੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਮ ਤੋੜ ਲੈਣਗੀਆਂ।

ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਨੇ ਦੂਜਾ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਿਹੜਾ ਨੌਜਵਾਨ

Post Comment

ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੁਝ ਮੁੱਦੇ

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂਉਚਾਰੇ ਗਏ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਤੱਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂਲੈ ਕੇ ਵਰਤਮਾਨ ਤੱਕ ਦੀ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਯਤਨ ਹਰ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂਅਤੇ ਹਾਲਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ |ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਜੀਵਨ, ਸਿੱਖਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਸਿੱਖਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਆਧਾਰਾਂ, ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਜਣਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ-ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਤੋਂਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਜੁੜਿਆ ਹਰ ਸਿੱਖਸਿੱਧੇ-ਅਸਿੱਧੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਦਾ ਆਰਿਹਾ ਹੈ | ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂਉਹ ਸਮੁੱਚੀ ਸਿੱਖਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇਕ ਜਾਂਦੂਜੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਰਮਸ਼ੀਲ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਹੰੁਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਪ੍ਰਥਾਇ ਉਸ ਦਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਭੂਤ, ਵਰਤਮਾਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖਦੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂਪ੍ਰਤੀ ਸੱਜਗ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉਜਵਲ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਇਕ ਚਿੰਤਾ ਵਿਚੋਂਚਿੰਤਨ ਕਰਨਾ ਗੁਰੂ ਹੁਕਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਰਬੋਤਮ ਫਰਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ |

ਹਰ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂਲੋੜਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰਨ ਲਈਧਾਰਮਿਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਕਰਮਸ਼ੀਲ ਸਿੱਖਇਹ ਭੂਮਿਕਾ ਕਿਵੇਂਨਿਭਾਅਰਹੇ ਹਨ, ਇਹ ਸਿੱਖਪੰਥਸਾਹਮਣੇ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ | ਦੂਜਾ, ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤਕ-ਬੌਧਿਕ-ਸਮਾਜਿਕ ਆਦਿ ਲਹਿਰਾਂਦਾ ਮੁਢਲਾ ਸ਼ਕਤੀ ਧੁਰਾ ਹੈ | ਇਸ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂਪੰਥ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਦਿਸ਼ਾ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ |

ਸਿੱਖਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਇਥੇ ਇਸ਼ਾਰੇ-ਮਾਤਰ ਹੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਇਸ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਪੰਥਦੇ ਦਿਬ-ਦਿ੍ਸ਼ਟ ਵਿਦਵਾਨਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਕੰੁਨਾਂ ਅਤੇ ਚੇਤਨ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂਨੇ ਉਲੀਕਣਾ ਹੈ |ਇਹ ਮੁੱਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਠਾਏਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਉਾਕਿ ਮੈਂਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੋੜ ਉੱਤੇ ਸਮੇਂਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉਠਾਉਣਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਰਕੇ ਨਵੇਂਮਾਰਗ ਬਣਾਉਣ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਨਵੀਂਦਿਸ਼ਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |

• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਸਥਾ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਧਾਰਾ ਹੈ |ਇਹ ਕੇਵਲ ਪੂਜਾ-ਪਾਠਦਾ ਸਥਾਨ ਹੀ ਨਹੀਂਹੈ, ਸਗੋਂਸਿੱਖਸਮਾਜਿਕ ਸਰਗਰਮੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਕੀ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਠੀਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਨਿਭਾਅਰਹੀ ਹੈ? ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਿੱਖਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖਦੀਆਂਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂਕਰਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ ਕਿਵੇਂਬਣੀ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਹੈ |

• ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ, ਸਟੇਟ ਬੋਰਡਾਂ, ਸਿੰਘਸਭਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂਲੈ ਕੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਏਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂਦੀਆਂਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀਆਂਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਪਰ ਕੀ ਇਨ੍ਹਾਂਕਮੇਟੀਆਂ ਦਾ ਆਗੂ ਢਾਂਚਾ, ਵੋਟ ਚੋਣ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈਹੋਰ ਮੁੱਦਿਆਂਕਾਰਨ ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀਆਂਗੁਰੂ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਨੂੰ ਸਿੱਖਪੰਥ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਤੱਕ ਪਹੰੁਚਾਉਣਵਿਚ ਯੋਗ ਰੋਲ ਨਿਭਾਅਰਹੀਆਂਹਨ? ਵੋਟ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਈਰਖਾ ਵਿਚੋਂਨਿਕਲੇ ਫੁੱਟ ਦੇ ਆਲਮ ਵਿਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਮੇਟੀਆਂਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਅਗਵਾਈ ਦਾ ਸੰਗਤੀ ਮਾਡਲ ਕੀ ਸਿਰਜਿਆਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਰਾਜਨੀਤਕਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤਾਂਆਦਿ ਦੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕਾਰਨ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅੱਗੇ ਲਗਾਏਜਾ ਰਹੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੇ ਪੰਥਕੋਲ ਕੀ ਜਵਾਬ ਅਤੇ ਬਦਲ ਹਨ?

• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਸਥਾ ਰਾਹੀਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂਤੋਂਬਾਹਰ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਅਰਹੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਿੰਘਾਂ, ਕਥਾਵਾਚਕਾਂ, ਢਾਡੀਆਂ, ਨਵੇਂਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਪੱਧਰ, ਗੁਣਵੰਤਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂਵੱਲੋਂਧਾਰਮਿਕ ਸਟੇਜਾਂਤੋਂਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਗੁਰਮਤਿ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਕੀ ਸਮੇਂਦੀਆਂਲੋੜਾਂਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂਦੇ ਸਨਮੁਖ ਆਪਣੇ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਪਹੰੁਚ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ?ਕੀ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕੁਝਨਵੀਆਂਰਵਾਇਤਾਂਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂਨਹੀਂਆਗਿਆ? 

(ਬਾਕੀ ਅਗਲੇ ਅੰਕ 'ਚ)

ਭਾਈ ਹਰਿਸਿਮਰਨ ਸਿੰਘ

-ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਐਡਵਾਂਸ ਸਿੱਖ ਸਟੱਡੀਜ਼, ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ | 

ਮੋਬਾ: 98725-91713

Post Comment

ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ?

ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ

ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਲੇਖ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈ ਰਹੀ ਸੀ, ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਟਕਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ | ਉਸੇ ਲੇਖ ਵਿਚ ਪਾਠਕ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪੰ: ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਜਾਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਲਾਕਾਤ (19.9.1947) ਵਿਚ ਪੰ: ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨਾਲ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ | 

ਹੁਣ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹਾਂ | ਆਿਖ਼ਰਕਾਰ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪਟਿਆਲਾ, ਜੀਂਦ, ਨਾਭਾ, ਫਰੀਦਕੋਟ, ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਅਤੇ ਕਪੂਰਥਲਾ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨਾਲ ਕਲਸੀਆ ਅਤੇ ਨਾਲਾਗੜ੍ਹ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ | ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗਿਆਨੀ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਫ਼ੈਸਲਾ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਜਤਾਈ | 15 ਜੁਲਾਈ, 1948 ਨੂੰ ਇਸ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਉਦਾਘਟਨ ਹੋਣਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਾਸਤੇ ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਅਤੇ ਵੀ. ਪੀ. ਮੈਨਨ ਪਟਿਆਲੇ ਆ ਗਏ ਪਰ ਵੀ. ਪੀ. ਮੈਨਨ ਆਉਾਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਪੈਪਸੂ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜੁਟ ਗਏ | 

ਇਹ ਗੱਲ ਦੱਸਣੀ ਵਰਨਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਜਾ ਮੰਡਲ ਪਾਰਟੀ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਬੜੀ ਅਹਿਮ ਸਮਝਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਮੰਗਦੀ ਸੀ ਪਰ ਸਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਜਾ ਮੰਡਲ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਉਚੇਰਾ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖਦੀ ਸੀ | ਹਾਲਾਤ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹੀ ਗੱਲ ਉਭਰ ਕੇ ਆਉਾਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਜਾ ਮੰਡਲ ਪਾਰਟੀ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਉਭਰ ਕੇ ਆਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਆਰੰਭ ਸ: ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਠੀਕਰੀਵਾਲੇ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪ੍ਰਜਾ ਮੰਡਲ ਪਾਰਟੀ ਰਿਆਸਤਾਂ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਾ ਇਸ 'ਤੇ ਭਾਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ | ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਹੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵੀ ਇਹ ਮੰਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਾ ਮੰਡਲ ਨੂੰ ਕੋਈ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀ | ਵੀ. ਪੀ. ਮੈਨਨ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਜਾ ਮੰਡਲ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਘਾਟ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਸਿੱਖ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜੋ ਸਿਆਸਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ | 

ਵਜ਼ਾਰਤ ਬਣਾਉਣ ਸਮੇਂ ਇਕ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲ ਵਾਪਰੀ ਸੀ | ਇਕ 'ਲੋਕ ਸੇਵਕ ਪਾਰਟੀ' ਖੁੰਬ ਵਾਂਗ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਜਥੇਦਾਰ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਨਾਗੋਕੇ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਖੁੰਬ ਵਾਂਗ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭੋਗ ਕੇ ਇਹ ਪਾਰਟੀ ਲਾਪਤਾ ਹੋ ਗਈ | ਪ੍ਰਜਾ ਮੰਡਲ ਦੇ ਲੀਡਰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇ ਇਕ ਵਾਰ ਪ੍ਰਜਾਤੰਤਰ ਪੈਪਸੂ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਜਾ ਮੰਡਲ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਪਾਰਟੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਨਿਮੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਜਾ ਮੰਡਲ ਨੂੰ ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਜਮਾਤ ਸਮਝਦੇ ਸਨ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੋਚ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਸਿਰਫ ਪੈਪਸੂ ਦਾ ਹੀ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਿੱਖ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਆਖਰਕਾਰ ਵੀ. ਪੀ. ਮੈਨਨ ਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਮਿਸ਼ਰਤ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ, ਜੋ ਸਭ ਨੂੰ ਕਬੂਲ ਹੋਵੇ | ਇਸ ਸੋਚ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, 4 ਸੀਟਾਂ ਕਾਂਗਰਸ, 2 ਲੋਕ ਸੇਵਾ ਸਭਾ, 2 ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਿੱਖ ਹੋਵੇ | ਪਰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਦੋ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਤਜਵੀਜ਼ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ | ਇਕ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਸੀਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂਸਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਇਹ ਕਿ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਆਪਣੀ ਅਕਾਲੀ ਸਿਆਸਤ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੇਗਾ | 

ਇਸ ਲਈ ਹੋਰ ਤਜਵੀਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਗੌਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਕੋਈ ਗੱਲ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹੀ | ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚਤੁਰਾਈ ਦਿਖਾਈ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਸਿਰੇ ਨਾ ਹੀ ਚੜ੍ਹੇ, ਅਖੀਰ 'ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਹੀ ਬੁਲਾਵਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਉਹ ਹੀ ਆ ਕੇ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾ ਲਵੇ ਪਰ ਇਹ ਚਤਰਾਈ ਨਾ ਚੱਲ ਸਕੀ | 

ਵੀ. ਪੀ. ਮੈਨਨ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਨੂੰ 15 ਜੁਲਾਈ, 1948 ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੱਸ ਦਿੱਤੀ | ਆਖਰਕਾਰ ਬਗ਼ੈਰ ਕੋਈ ਵਜ਼ਾਰਤ ਬਣਾਏ ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਨੇ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਫਿਰ ਅਗਸਤ, 1948 ਵਿਚ ਵੀ ਵਜ਼ਾਰਤ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹੀ, ਤਦ ਸ: ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫਿਰ ਨਿਗਰਾਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ | ਇਹ ਵਜ਼ਾਰਤ 1952 ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਰਹੀ, 1952 ਵਿਚ ਚੋਣਾਂ ਹੋਈਆਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਸ: ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਰਾੜੇਵਾਲਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ | ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੋਣਾਂ 1954 ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ ਤਾਂ ਕਰਨਲ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਚੋਣਾਂ 1955 ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ ਤਾਂ ਬਿ੍ਸ਼ ਭਾਨ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ | ਆਖ਼ਰ 1 ਨਵੰਬਰ 1956 ਪੈਪਸੂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ | 

ਮਾਣ-ਅਭਿਮਾਨ ਵੀ ਇਨਸਾਨੀ ਫ਼ਿਤਰਤ ਦਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਗ ਹੈ | ਪੈਪਸੂ ਬਣਨ ਵੇਲੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਅਫ਼ਸਰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉਚੇਰੇ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜਦ ਪੈਪਸੂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਅਫ਼ਸਰ ਬੜੇ ਫ਼ਾਤਿਹਾਨਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਗਏ ਸਨ | ਇਥੇ ਮੈਂ ਇਕ ਅਜੀਬ ਜਿਹਾ ਕਿੱਸਾ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ | ਮੈਂ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਇਕ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਖ਼ਰੀਦੇ ਸਨ | ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸਨ, ਜਿਸ ਉਤੇ ਮੇਰੇ ਤੇ ਸਕੱਤਰ, ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਦੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਦਸਤਖ਼ਤ ਹੋਣੇ ਸਨ | ਮਿਥੀ ਤਾਰੀਖ਼ 'ਤੇ ਸਕੱਤਰ ਸਾਹਿਬ ਛੁੱਟੀ 'ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ | ਮੈਂ ਡਿਪਟੀ ਸਕੱਤਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜੇ ਮੈਂ ਅੱਜ ਹੀ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰ ਦੇਵਾਂ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦਿਨ ਸਕੱਤਰ ਸਾਹਿਬ ਆਵਣ ਤਾਂ ਉਹ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰ ਦੇਣਗੇ |' ਡਿਪਟੀ ਸਕੱਤਰ ਨੇ ਬੜੀ ਹਕਾਰਤ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, 'ਇਹ ਕੋਈ ਪੈਪਸੂ ਨਹੀਂ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਵੇ |' ਚਲੋ, ਮਿਥੀ ਤਾਰੀਖ 'ਤੇ ਮੈਂ ਫਿਰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦਿਨ ਸਕੱਤਰ ਸਾਹਿਬ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ ਤਾਂ ਆਏ ਨਹੀਂ ਸਨ ਪਰ ਛੁੱਟੀ 'ਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ | ਆਖ਼ਰ ਡਿਪਟੀ ਸਕੱਤਰ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮਜਬੂਰੀ ਕਾਰਨ ਦਸਤਖ਼ਤ ਮੇਰੇ ਇਕੱਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਕਰਵਾਉਣੇ ਪਏ ਪਰ ਅੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੀਵੀਂ ਹੀ ਰਹੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੇਰੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਕੁਝ-ਕੁਝ ਸ਼ਰਾਰਤ ਭਰੀ ਮੁਸਕਾਨ ਸੀ | ਇਨਸਾਨੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਬੜੇ ਅਜੀਬ-ਅਜੀਬ ਮੋੜ ਫਟਾਫਟ ਲੈ ਲੈਂਦੀ ਹੈ |

ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘਤਾਂਗੜੀ

-ਮਚਾਕੀ ਮੱਲ ਸਿੰਘ ਰੋਡ, ਫਰੀਦਕੋਟ | 95014-16848

Post Comment

ਸ਼ਿਵ ਬਟਾਲਵੀ

ਸ਼ਿਵ ਬਟਾਲਵੀ

ਸ਼ਿਵ ਬਟਾਲਵੀ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਠੇਕਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਵਿਚ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਲਈ ਆਖਦਾ। ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਬੀਅਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੋਤਲਾਂ, ਭੁੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਮੁਰਗਾ ਤੇ ਤੀਹ ਰੁਪਏ ਨਕਦ।

ਸ਼ਿਵ ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਲਏ ਬਗੈਰ ਕਈ ਵਾਰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਜਾਂਦਾ।

ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਨਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪਿਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ, ਨਾ ਮੁਰਗਾ ਖੁਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ। ਦਰਅਸਲ ਉਹਦੇ ਬਾਰੇ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਗਲਤ ਧੁੰਮੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਪਿਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਕੋਲ ਜੇਬ ਵਿਚ ਜੇ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਪਿਆਉਣ ਤੇ ਖੁਆਣ ਉਤੇ ਖ਼ਰਚ ਕਰ ਦੇਂਦਾ। ਉਹ ਸ਼ਾਹੀ ਬੰਦਾ ਸੀ ਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ਕੀਰ। ਉਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਜਾੜਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ। 

ਉਸ ਨੇ ਆਖਿਆ, ‘‘ਇਹ ਸਾਲੀਆਂ ਤੀਵੀਆਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰੋਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਨੇ ਕਿ ਫ਼ਲਾਂ ਮਰਦ ਨੇ ਮੇਰੀ ਅਸਮਤ ਲੁੱਟ ਲਈ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੁਸਨ ਨੂੰ ਬੈਂਕ ਦੇ ਲਾਕਰ ਵਿਚ ਰਖ ਦਿਉ। ਮੈਂ ਬੈਂਕ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਬੜੇ ਲਾਕਰ ਨੇ ਉਥੇ। ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਥੱਬੇ। ਸੋਨੇ ਦੇ ਗਹਿਣੇ। ਹੀਰੇ। ਪਰ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਲਾਕਰ ਨਹੀਂ ਜਿਥੇ ਤੀਵੀਂ ਆਪਣੇ ਹੁਸਨ ਜਾਂ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਰਖ ਕੇ ਕੁੰਜੀ ਜੇਬ ਵਿਚ ਪਾ ਲਵੇ? ਇਸ ਸਾਲੇ ਹੁਸਨ ਨੇ ਤਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋਣਾ ਹੀ ਹੈ... ਤੇ ਤਬਾਹੀ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦੀ? ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਹੁਸਨ ਚਮਕਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਨੀ ਮੱਚਦੀ ਹੈ। ਇਸਮਤ ਦਾ ਪਾਖੰਡ ਤਾਂ ਕੋਝੀਆਂ ਤੀਵੀਆਂ ਨੇ ਰਚਿਆ ਹੈ.. ਇਨਸਾਨੀ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਮੈਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਿਖਰਿਆ ਤੇ ਸਜਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਹੁਸਨ।’’

ਸ਼ਿਵ ਨਾਲ ਕਾਰ ਵਿਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਸੌਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਹ ਤਾਂ ਇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਲਾਡ ਸੀ। 

ਮੈਂ ਕਾਰ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਢੋਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਨਹੀ। ਸਫ਼ਰ ਬੜੀ ਸੂਖਮ ਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਮੇਰੇ ਲਈ। ਜੇ ਕੋਈ ਯਾਰ ਨਾਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੌ ਮੀਲ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਕਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਬੋਰ ਨਾਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੋ ਮੀਲ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਮੀਲ ਲਗਦਾ ਹੈ। 

ਇਕ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਿਵ ਮੇਰੇ ਘਰ ਆਇਆ ਤੇ ਆਖਣ ਲਗਾ, ‘‘ਅੱਜ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਕਪੂਰਥਲੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ ਹੈ। ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਚੱਲ।’’

ਮੈਂ ਉ¤ਤਰ ਦਿਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਹ।

ਸ਼ਿਵ ਬੋਲਿਆ, ‘‘ਟੈਕਸੀ ਲੈ ਕੇ ਆਵਾਂਗਾ। ਇਕੱਲਾ। ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਕੰਜਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਸਣਾ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ ਮੁਫ਼ਤਖੋਰਿਆਂ ਦਾ। ਐਵੇਂ ਨਾਲ ਤੁਰ ਪੈਣਗੇ। ਮੈਂ ਟੈਕਸੀ ਵਿਚ ਸੂਰ ਨੂੰ ਲੱਦ ਕੇ ਲਿਜਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਬੋਗਸ ਰਾਈਟਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ। ਤੈਨੂੰ ਚਲਣਾ ਪਏਗਾ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਬੀਅਰ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਬੋਤਲਾਂ ਤੇ ਭੁੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਮੁਰਗਾ ਖੁਆਵਾਂਗਾ ਰਸਤੇ ਵਿਚ। ਤੇ ਤੀਹ ਰੁਪਏ।’’

ਮੈਂ ਆਖਿਆ, ‘‘ਮੇਰਾ ਰੇਟ ਪੰਜਾਹ ਰੁਪਏ ਹੈ।’’

ਉਹ ਮੰਨ ਗਿਆ।

ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਦੇ ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਏ ਮਿਲਣੇ ਸਨ। ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਲੁਕੋ ਕੇ ਰਖੀ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਇਸ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਈ ਕਵੀ ਰੁਸ ਜਾਣਗੇ। 

ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਏ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਢਾਈ ਸੌ ਰੁਪਿਆ ਟੈਕਸੀ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਸੀ, ਤੇ ਬਾਕੀ ਖ਼ਰਚ ਵਰਚ ਲਈ। 

ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਪੰਜ ਵਜੇ ਉਹ ਟੈਕਸੀ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਨਾਲ ਬਿਠਾਇਆ ਤੇ ਟੈਕਸੀ ਦੌੜ ਪਈ। 

ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਅੱਠ ਵਜ ਚੁਕੇ ਸਨ। ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਵਕਤ ਸਿਰ ਪੁੱਜਣ ਲਈ ਚਿੰਤਾਤੁਰ ਸਾਂ।

ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਟੈਕਸੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਆਖਿਆ, ‘‘ਸਰਦਾਰ ਜੀ, ਜ਼ਰਾ ਇਸ ਕਾਲੋਨੀ ਵੱਲ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਮੋੜ ਲਉ। ਮੈਂ ਇਕ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਹੈ।’’

ਮੈਂ ਆਖਿਆ, ‘‘ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੇਰ ਹੋ ਚੁਕੀ ਹੈ।’’

‘‘ਫ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕਰ, ਦੋ ਕੁ ਮਿੰਟ ਹੀ ਮਿਲਣਾ ਹੈ ਇਕ ਕੁੜੀ ਨੂੰ। ਉਹ ਮੇਰੀ ਦੋਸਤ ਹੈ।’’

ਟੈਕਸੀ ਕਲੋਨੀ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਘੁੰਮਦੀ ਫਿਰੀ। ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਘਰ

Post Comment

ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਦਾ ਸਰੂਪ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਵ

ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹਨ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਪਰਖ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਾਫ਼ ਝਲਕ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ‘ਬੁਝਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਾਤਾਂ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰਤੇ ਇਹ ਸੌਣ ਵੇਲੇ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਬਾਤ ਪਾਉਣਾ ਬੁਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਵੇਂ ਰਾਹੀ ਰਾਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਾਤ ਇਕ ਦੁਆਰਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬੁੱਝਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਜਾਂ ਕਈ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਸਾਧਨਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਲੋਪ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।

ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ਬਦੀ ਅਰਥ ਅਰਥ

“ਬੁਝਾਰਤ ਸ਼ਬਦ ‘ਬੁੱਝ’ ਧਾਤੂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਨਾਉ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਵੀ। ਬੁਝਾਰਤ ਦੇ ਕੋਸ਼ਗਤ ਅਰਥ ਹਨ, ਗਿਆਨ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੰਕੇਤ ਜਾਂ ਇਸ਼ਾਰਾ। ਬੁਝਾਰਤ ਦਾ ਸਾਧਾਰਣ ਸ਼ਬਦੀ ਅਰਥ ‘ਬੁੱਝਣਾ’ ਹੈ। ਬੁਝਾਰਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਧਾਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਅਰਥ ਛੁਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਨਾਮ ਹਨ - ਪਹੇਲੀ, ਅੜਾਉਣੀ, ਮਸਲਾ, ਰਹੱਸ, ਬਾਤ, ਬਤੌਲੀ, ਔਖਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ, ਸਮੱਸਿਆ, ਗੁੰਝਲ ਆਦਿ ਜਿਵੇਂ : ਬਾਤ ਪਾਵਾਂ, ਬਤੌਲੀ ਪਾਵਾਂ, ਸੁਣ ਕੇ ਭਾਈ ਹਕੀਮਾਂ, ਲੱਕੜੀਆਂ ’ਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢਾ, ਚੁੱਕ ਬਣਾਵਾਂ ਢੀਮਾ।”ਜ

ਬੁਝਾਰਤ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ

ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆਂ ਅਮੇਰੀਕਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ “ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਕਥਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਜਿਸ ਦੇ ਦੋ ਅਰਥ ਹੋਣ ਜਾਂ ਅਰਥ ਨੂੰ ਲੁਕੋ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦੇ ਹੱਲ ਨੂੰ ਬੁਝਾਰਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।”ਜਜ

ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਦਾ ਸਰੂਪ

“ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਸ਼ਬਦ ਕਹਿਣ ਵਿੱਚ ਸੋਖਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੇ ਸਰੂਪ ਕਰਕੇ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ। ਕੁਝ ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀਆਂ ਤੇ ਕੁਝ ਵੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਵਾਲੀ ਬੁਝਾਰਤ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹਨ : ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਕੁੜੀ ਲੈ ਪਰਾਂਦਾ ਤੁਰੀ”ਜਜਜ (ਸੂਈ) ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਦੀ ਚੌਖੀ ਗਿਣਤੀ ਸੂਤਰਕ ਪੰਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ : ਇਕ ਬਾਤ ਕਰਤਾਰੋ

Post Comment

ਭਾਰੀ ਧਾਤਾਂ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ

ਸਨਅਤਾਂ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਕੁਦਰਤੀ ਭੰਡਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੀ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਧਾਤਾਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ  ਉਪਲਬਧ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਧਾਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਤਾਂਬਾ, ਨਿੱਕਲ, ਕ੍ਰੋਮੀਅਮ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ਕੁਝ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟਰੇਸ ਐਲੀਮੈਂਟਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ 60 ਭਾਰੀ ਧਾਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਬਹੁਤ ਕੀਮਤੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਪਲੈਟੀਨਮ, ਸੋਨਾ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਪਰ ਕੁਝ ਧਾਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਿੱਕਾ, ਕੈਡਮੀਅਮ, ਪਾਰਾ ਅਤੇ ਆਰਸੈਨਿਕ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵੱਧ ਹੋਣ ’ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ਤਰੇ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣੂੰ ਹਾਂ।  ਪਾਰਾ, ਸਿੱਕਾ, ਕੈਡਮੀਅਮ ਅਤੇ ਆਰਸੈਨਿਕ ਗਰਭ ਅੰਦਰ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਧਾਤਾਂ ਹਨ। ਅਲਪ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਭਾਰੀ ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਲੈਵਲ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਨ, ਹਵਾ, ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਧ ਲੈਵਲ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਸਬੰਧਤ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਤਾਂ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨੁਕਸਾਨ ਪੁੱਜ ਸਕਦੇ ਹਨ:

ਸਿੱਕਾ: ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਖਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਛੱਤਾਂ ਅਤੇ ਸਾਊਂਡ ਪਰੂਫਿੰਗ, ਬੈਟਰੀਆਂ ਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ ਦੇ ਸਮਾਨ, ਸਵੀਟਨਿੰਗ ਵਾਈਨ (ਲੈੱਡ ਸ਼ੂਗਰ) ਤੇ ਕੰਨਟੇਨਰ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀਆਂ ਨਾਲਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਕੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਮ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਟਿਨ ਅਤੇ ਸਿੱਕੇ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਕਰ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੋਲਡਰ ਬਿਜਲੀ

Post Comment

ਅਣਖੀ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਸਾਕਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ

21 ਫਰਵਰੀ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਵੇਲੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਹੰਤ ਨਰੈਣ ਦਾਸ ਕੋਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਬਦਮਾਸ਼ ਪਾਲੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਯਾਸ਼ੀ ਦਾ ਅੱਡਾ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ | ਪਿੰਡ ਧਾਰੋਵਾਲੀ ਦੇ ਭਾਈ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਝੱਬਰ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਹੰਤ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਕੱਠ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ | ਇਸ ਤਹਿਤ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ | ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਹੰਤ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਭਾਈ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਝੱਬਰ, ਭਾਈ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 20 ਫਰਵਰੀ ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸਚਿਤ ਕਰ ਲਿਆ | ਉਧਰ ਮਹੰਤ ਨਰੈੈਣ ਦਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਸ਼ਹਿ 'ਤੇ ਭਾਰੀ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ, ਕ੍ਰਿਪਾਨਾਂ, ਲਾਠੀਆਂ, ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਤਦਾਦ ਵਿਚ ਹੋਰ ਗੁੰਡੇ ਮੰਗਵਾ ਲਏ | ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਜ਼ਾਕਤ ਦੇਖਦਿਆਂ ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਕਿ ਕੋਈ ਅਣਸੁਖਾਵੀਂ ਘਟਨਾ ਨਾ ਵਾਪਰ ਜਾਵੇ, ਜਥੇ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਅੱਗੇ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਭਾਈ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਭਾਈ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨੇ ਵੰਡ ਰਹੇ ਸਨ | ਮਿਥੇ ਹੋਏ ਦਿਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਈ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਥੇ ਨੂੰ ਧਾਰੋਵਾਲੀ ਤੋਂ ਚੱਲਣ ਵੇਲੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਕੇ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਲਿਆ |

ਇਹ ਜਥਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹਦਾ 21 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਮਹੰਤ ਨੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬੰਦ

Post Comment

ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਫਰਵਰੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ

ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਪੁੱਟ ਕੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਮੌਸਮ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਰੱਤਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ ਬਹਾਰ-1, ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ ਬਹਾਰ-2, ਪੰਜਾਬ ਉਪਮਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਐਨ.ਆਰ.-7 ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਛੁਆਰਾ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਦੋਗਲੀ ਕਿਸਮ ਟੀ.ਐਚ.-1 ਦੀ ਜੇ ਪਨੀਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਬੀਜੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਏਕੜ ਵਿੱਚੋਂ 200 ਕੁਇੰਟਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 
ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 10 ਟਨ ਰੂੜੀ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਵੋ। ਬੂਟੇ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਿੱਛੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇਵੋ। ਮਿਰਚਾਂ ਦੀ ਜੇ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬੂਟੇ ਵੀ ਹੁਣ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਾ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸੁਰਖ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਗੁੱਛੇਦਾਰ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ 60 ਕੁਇੰਟਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੀ.ਐਚ.-1 ਅਤੇ ਸੀ.ਐਚ.-3 ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ 100 ਕੁਇੰਟਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਕੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਾਗ 10 ਟਨ ਰੂੜੀ   ਪਾਵੋ। ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ 25 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ, 75 ਕਿਲੋ ਸੁਪਰਫ਼ਾਸਫ਼ੇਟ ਤੇ 20 ਕਿਲੋ ਮੂਰੀਏਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਵੋ। ਪਹਿਲੀ ਤੁੜਾਈ ਪਿੱਛੋਂ 25 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਹੋਰ ਪਾ ਦੇਵੋ। ਜੇ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਬੂਟੇ ਵੱਟਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਵੋ। ਵੱਟਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫ਼ਾਸਲਾ 60 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫ਼ਾਸਲਾ 45 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖੋ। ਜੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਮਿਰਚ ਦੀ

Post Comment

Bibi Deep Kaur

A contingent of Turkish soldiers is on active patrol. The area rulers have specifically assigned this contingent to keep a watch over the Sikh jatha that had gathered in Majha and would surely proceed to Anandpur Sahib for participating Dashmesh father's (Guru Gobind Singh) Dharam Yudh. Additional responsibilities assigned to this contingent included, instilling fear among people who either express sympathy with the Sikh jatha or welcome it or serve it any way. For this reason, the Turkish contingent always moved ahead of the Sikh Jatha.

Three miles from the road leading to Anandpur Sahib in Hoshiarpur District, is a village, named Talban. Bibi Deep Kaur, the subject of our story, was resident of this village. There was only one Sikh house in this village -- Bibi Deep Kaur's residence. Today her husband wasn't home. He had already left for participating in Dashmesh father's Dharam Yudh. When Bibi heard of Jatha's arrival. She was filled with emotions of self-service. She explained her emotions and desire to other women in her neighborhood. But the Turkish soldiers had successfully frightened the residence of this village. Thus no one was willing to accompany her.

"Let them not proceed, if someone doesn't want to" Deep Kaur told herself. For how could one stay behind if they have even the slightest love for the Guru...

Post Comment

ਵਿਰਸੇ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਲੈ ਦੇ ਸੁਰਮੇਦਾਨੀ ਨੀਂ ਮਾਏ...

ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਅ ਨਾਲ ਜਿਵੇਂ ਪਰਾਂਦੀਆਂ, ਨਥਲੀਆਂ, ਸੱਗੀਆਂ ਤੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੂਰ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਨੇ, ਬਿਲਕੁਲ ਉਵੇਂ ਹੀ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੁਰਮੇ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਸੁਰਮੇਦਾਨੀ ਵੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅਲੋਪ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਏ | ਇਕ ਵਕਤ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਸੁਰਮੇਦਾਨੀ ਹਰ ਸੁਹਾਗਣ ਦੀ ਸੁਹਾਗ ਪਟਾਰੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ | ਨਵੇਂ ਪੋਚ ਦੇ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਸੁਹਾਗ ਪਟਾਰੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਨਾ ਪਤਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਮਾਲਵੇ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਦਿਲਖਿੱਚਵੇਂ ਡੱਬੇਨੁਮਾ ਬਕਸੇ ਵਿਚ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਰੱਖਦੀਆਂ ਸਨ | 

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਹਰ ਆਮ-ਖਾਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਅਣਗਿਣਤ ਗੀਤ, ਬੋਲੀਆਂ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਕਿੱਸੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਨੇ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਪੂਛਾਂ ਵਾਲਾ ਸੁਰਮਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ/ਵਾਲੀਆਂ 'ਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਗੀਤ ਢੁੱਕਦੇ ਨੇ |

ਤਸਵੀਰ ਵਿਚਲੀ ਸੁਰਮੇਦਾਨੀ ਦੇਖ ਕੇ 20-25 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਦਿ੍ਸ਼ ਮੂਹਰੇ ਆ ਖਲੋਂਦੇ ਨੇ | ਮਾਮੇ-ਮਾਸੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਮੌਕੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੇਲਣਾਂ-ਗੇਲਣਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਸੁਰਮਾ ਪਾਉਣ ਦਾ ਏਨਾ ਚਾਅ ਸੀ,.....

Post Comment

ਲੋ ਫਿਰ ਬਸੰਤ ਆਈ

ਮਾਘ-ਫੱਗਣ ਦੀ ਰੁੱਤ ਪੰਜਾਬੀ ਰੁੱਤ-ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਬਸੰਤ-ਰੁੱਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਬਸੰਤ-ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਦਿਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦੈ | ਇਸ ਰੁੱਤ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਿੱਠੀ ਤੇ ਸੁਹਾਵਣੀ ਰੁੱਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦੈ, 'ਰਿਤੂ-ਰਾਜ' ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦੈ | ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਹਰਿਆਵਲ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਰੰਗੀ ਸਰ੍ਹੋਂ ਅਲੌਕਿਕ ਨਜ਼ਾਰਾ ਸਿਰਜ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਅਲਸੀ ਦੇ ਨੀਲੇ-ਨੀਲੇ ਫੁੱਲ ਆਪਣੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲੁਆ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਓਧਰੋਂ ਅੰਬਾਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਪੈਣ ਲੱਗਦੈ | ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਨਿਕਲਣ ਨਾਲ ਕੋਇਲ ਵੀ ਆਪਣਾ ਸੰਗੀਤ ਸੁਨਾਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ | ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੁਆਲੇ ਬੰਨਿਆਂ ਉੱਤੇ ਜਾਂ ਆਡਾਂ ਵਿਚ ਘੁੱਗੀਆਂ ਵੀ ਘੂੰ-ਘੂੰ ਕਰਨ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ |

ਅੱਜ ਦੇ ਯੁਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਭਾਵੇਂ ਕੁਦਰਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਈ ਜਾ ਰਿਹੈ, ਪਰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹਨ | ਉਹ ਵੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿਚ ਘੁਲ-ਮਿਲ ਜਾਣਾ ਲੋਚਦੇ ਹਨ | ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਹਾੜੇ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਏ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਪਸਰੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਰਲ-ਮਿਲ ਜਾਣ ਲਈ.....

Post Comment

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇਕ ਅਹਿਮ ਕਾਂਡ- ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ

ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਵੱਡਾ ਘਲੂਘਾਰਾ ਕੁੱਪ ਰਹੀੜਾ

ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ ਫਰਵਰੀ 1762 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਕੁੱਪ-ਰੁਹੀੜੇ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਧਲੇਰ-ਝਨੇਰ ਵਿਚ ਦੀ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਗੇ ਪਿੰਡ ਕੁਤਬਾ-ਬਾਹਮਣੀਆਂ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ। ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਭ ਕੁਝ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੈ। ‘ਘੱਲੂਘਾਰੇ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਅਫ਼ਗਾਨੀ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਹੈ।

ਅਹਿਮਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਹੱਲਾ


ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰ, ਰਾਜ ਦਾ ਨਸ਼ਾ, ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਵਧਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ। ਉਸ ਦੇ ਸੂਹੀਏ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਇਥੋਂ ਸਾਰਾ ਭੇਦ ਲੈ ਜਾਂਦੇ। ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਭੈੜੇ ਐਬ ਦੀ ਦੇਣ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਅਬਦਾਲੀ ਦੀ ਤੇਜ਼-ਤਰਾਰ ਅੱਖ ਬੇਲਗਾਮ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ’ਤੇ ਆਈ। ਅਬਦਾਲੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ’ਤੇ ਹੰਕਾਰੀ ਤੇ ਧਾੜਵੀ ਬਣ ਕੇ 10 ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ। ਇਹ ਇਸ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਹਮਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਅਬਦਾਲੀ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਝੋਲੀ-ਚੁੱਕ ਜਰਨੈਲਾਂ, ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਦੇ ਹੌਸਲੇ ਬੁਲੰਦ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 1761 ਵਿਚ ਬਹਾਦਰ ਅਖਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀਪਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਕੁਝ ਵੀ ਸੀ ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵੇਖੇ ਸੀ ਉਹ ਅੰਦਰੋਂ ਤਹਿਕਦੇ ਸਨ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਤੁਰਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਤਲੁਜ, ਝਨਾਬ ਤੇ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦਾ ਕਿਨਾਰਾ ਵਿਖਾਇਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਅਬਦਾਲੀ ਦਿੱਲੀ, ਕਰਨਾਲ, ਪਾਣੀਪਤ, ਮਥਰਾ ਤੇ ਆਗਰਾ ਵਗੈਰਾ ਤੋਂ ਲੁੱਟ ਦਾ ਮਾਲ ਚਾਂਦੀ, ਸੋਨਾ, ਅੰਨ, ਧਨ, ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅੱਗੇ ਇੱਜੜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੋਰ ਦਿੰਦਾ ਤਾਂ ਹਿੰਦੂ ਲੋਕ ਹੱਥ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਮੂਰਤੀਆਂ ਅੱਗੇ ਆਰਤੀਆਂ ਕਰਦੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਤਕ ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਮੁੱਲ ਪੈ ਜਾਂਦੇ। ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਹਿੰਦੁਆ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਦਾਣੇ ਤੇ ਗਹਿਣੇ ਹੁੰਦੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ। ਹਿੰਦੂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਨੋਬਲ ਇਥੋਂ ਤਕ ਗਿਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਕਿ ਕਹਾਵਤ ਬਣ ਗਈ ਸੀ, ‘ਖਾਧਾ ਪੀਤਾ ਲਾਹੇ ਦਾ, ਬਾਕੀ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹੇ ਦਾ’ ਜੇ ਕੋਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੁਰਕਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਸਨ ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰ। ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਸਿੰਘਾ ਦੀ ਟੱਕਰ ਮੁਗ਼ਲ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ, ਸਿੰਘ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਛੁਡਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਆਉਂਦੇ। ਲੁੱਟ ਦਾ ਮਾਲ ਤੇ ਘੋੜੇ ਆਪ ਰੱਖਦੇ। ਸਿਪਾਹੀ ਸੂਬੇਦਾਰਾਂ ਕੋਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਲਾਉਂਦੇ। ਤੁਰਕ ਸਿੰਘਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਵਾਂਗ ਚੱਲਦੇ ਸੀ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮੁਗ਼ਲ ਅਫ਼ਸਰ, ਸੂਬੇਦਾਰ, ਕਮਾਂਡਰ, ਜਰਨੈਲ, ਖਵਾਜਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਉਬੈਦ ਖਾਨ, ਜੈਨ ਖਾਂ, ਨੂਰਦੀਨ ਤੇ ਅਸਲਮ ਵਰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾ ਕੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸ. ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਜਬਰਦਸਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣਿਆ। ਸੂਰਬੀਰ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਕਾਬਲ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਤਕ ਤਹਿਲਕਾ ਮਚਾ ਦਿੱਤਾ। ਜੋ ਕੰਮ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ, ਉਹ ਮੁੱਠੀ-ਭਰ ਸਿੰਘਾ ਨੇ ਕਰਕੇ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਘਰ ਤਕ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਸੋਧਿਆ। ਤੁਰਕ ਸਾਡੇ ਇਥੋਂ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਸੀ। ਕੁਝ ਅਮੀਰ ਤੇ ਰਜਵਾੜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਮਾਇਤੀ ਸਨ। ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਇਲਾਕੇ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਚੱਲਣ ਲੱਗਿਆ। ਆਮ ਲੋਕ ਸੁਖੀ ਹੋਏ ਪਰ ਇਹ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਨਾ ਚੱਲਿਆ। ਅਬਦਾਲੀ ਨੂੰ ਇਸ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਨੂਰਦੀਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖਾਸ ਫੁਰਤੀਲੀ ਫੌਜ ਭੇਜੀ। ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਝਨਾਬ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਸ. ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਏ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਅਬਦਾਲੀ ਦਾ ਜਬਰਦਸਤ ਦਸਤਾ ਪਤਾਸੇ ਵਾਂਗ ਭੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪੈ ਗਈਆਂ। ਕੁਝ ਭੱਜ ਕੇ ਵਾਪਸ ਚਲੇ ਗਏ। ਰਹਿੰਦੇ ਤੁਰਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਨ ਕੱਟਣੇ ਔਖੇ ਹੋ ਗਏ। ਸਰਹਿੰਦ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ ਜੈਨ ਖਾਂ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਚੁਸਤ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਕਹਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੁਰਸੀ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਜਾਪਿਆ। ਉਹਦੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਲੱਗਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਹੋ ਸਕੇ ਅਬਦਾਲੀ ਸਿੰਘਾਂ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰੇ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੇ ਨੇਤਾ ਮਿਲ ਗਏ ਅਤੇ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਲੱਗੇ।
1761 ਦੀ ਦੀਵਾਲੀ ਸਾਰੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੇ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਈ। ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਸ. ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਏ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵਿਚ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ। ਗੁਰਮਤੇ ਪਾਸ ਹੋਏ, ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਵਿਚਾਰਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਹਰ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਧਣ-ਫੁਲਣ ਲਈ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ, ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਲਈ ਮਤੇ ਪਾਸ ਹੋਏ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁਖ਼ਬਰ ਜੰਡਿਆਲੇ ਦਾ ਆਕਲ ਦਾਸ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਵਾਏ। ਸਿੱਖ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਬਦਾਲੀ ਤਕ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਜੰਡਿਆਲੇ ਜਾ ਕੇ ਆਕਲ ਦਾਸ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਿਆ। ਪੁੱਛਣ ’ਤੇ ਮਿੰਨਤਾਂ-ਤਰਲੇ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ। ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਤਰਸ ਕਰ ਕੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਪੋਲੀਏ ਆਕਲ ਦਾਸ ਨੇ ਹੀ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਡੰਗ ਮਾਰਿਆ। ਜੈਨ ਖਾਂ ਨੇ ਆਕਲ ਦਾਸ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਅਬਦਾਲੀ ਵੱਲ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਿਆ। ਅਬਦਾਲੀ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿਚ ਪੱਟੀ ਆਇਆ। ਖਾਨਾਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਆਕਲ ਦਾਸ ਵਰਗੇ ਦੋਗਲਿਆਂ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਅਫ਼ਗਾਨੀ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖ ਰੋਣ ਲੱਗੇ, “ਸ਼ਾਹ ਜੀ, ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਜਿਊਣਾ ਦੁੱਭਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਸਾਨੂੰ ਇਥੋਂ ਲੈ ਚੱਲੋ। ਅਸੀਂ ਤੰਗ ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਸਿੰਘਾਂ ਤੋਂ ਡਰ ਲੱਗਦਾ।” ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਆਪਣੇ ਮੁਹਤਬਰ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਕਰ ਕੇ ਚਲਿਆ ਗਿਆ, ਭੀਖਮ ਸ਼ਾਹ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਜੈਨ ਖਾਂ ਸਰਹਿੰਦ, ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਰਾਏਕੋਟ ਤੇ ਹੋਰ ਖਾਨਾਂ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਆਕਲ ਦਾਸ ਮੁਖ਼ਬਰ ਦਾ ਅੱਗੇ ਦੀ ਅੱਗੇ ਜਾਲ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਅਬਦਾਲੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਫੌਜ ਲੈ ਕੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਜੰਗ ਇਕੱਲੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਮਤਾ ਪਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਜੋ ਕਾਫਲੇ ਨਾਲ ਬੱਚੇ, ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਬੁੱਢੇ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੀਕਾਨੇਰ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਛੱਡ ਆਵੋ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ ਅੱਗੇ ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਟਿਕਾਣੇ ਲਾਏ ਜਾਣ। ਜਥੇਦਾਰ ਸ. ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, “ਸਿੰਘੋ! ਇਸ ਅਬਦਾਲੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣਾ ਕਿ ਮੁੜ ਕੇ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਅੱਖ ਨਾ ਚੁੱਕੇ। ਉਸ ਦੀ ਵੱਧ ਫੌਜ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ।” ਖਾਲਸਾ ਵਹੀਰ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਤੋਂ ਸੁਨੇਹੇ ਮਿਲਣ ’ਤੇ ਇਕ ਥਾਂ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਗਈ। ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦਰਿਆ ਸਤਲੁਜ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਜਗਰਾਉਂ ਸ਼ਹਿਰ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਸੁਧਾਰ, ਆਂਡਲੂ ਤੇ ਜੁੜਾਹਾਂ ਆਦਿ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਦੀ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਮੰਡੀ ਨੇੜੇ ਸ਼ਾਮ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਅੱਗੇ ਰਾਤ ਕੱਟਣੀ ਸੀ।


ਮੁਕਾਮ ਕੁਪ ਰਹੀੜਾ ਪਿੰਡ ਤੌਂ ਪਿੰਡ ਕੁਤਬਾ ਬਾਹਮਣੀਆਂ ਤਕ

ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸਿੰਘੋ! ਅੱਗੇ ਕੋਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਂ ਵੇਖੋ ਤਾਂ ਕੁਝ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਜੰਡਾਲੀ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਪਿੰਡ ਰੁਹੀੜੇ ਨੇੜੇ ਥਾਂ ਵੇਖੀ, ਜਿੱਥੇ ਦਰਖ਼ਤ ਸਰਕੜਾ ਤੇ ਕੇਸੂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਬਹੁਤ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਖਾਲਸਾ ਦਲ ਇਸ ਥਾਂ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੁਖ਼ਬਰ ਸਤਲੁਜ ਤੋਂ ਵਹੀਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਕਲ ਦਾਸ ਦੀ ਮੁਖ਼ਬਰੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ ਜੈਨ ਖਾਂ 2000 ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਤੇ 3000 ਪੈਦਲ ਨੌਜਵਾਨ ਤੇ ਤੋਪਖਾਨਾ ਲੈ ਕੇ ਕੁੱਪ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ, ਨਵਾਬ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਵੀ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵੱਲ ਦੀ ਅਬਦਾਲੀ ਵੀ ਜੰਡਾਲੀ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ। ਅਬਦਾਲੀ ਦੀ ਫੌਜ ਲੱਖ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ ਜੋ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਏਰੀਏ ਵਿਚ ਹਰਲ-ਹਰਲ ਕਰਦੀ ਫਿਰਦੀ ਸੀ। ਅਬਦਾਲੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਜੈਨ ਖਾਂ, ਭੀਖਮ ਸ਼ਾਹ, ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਤੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਪਹਿਲਾ ਮਸ਼ਵਰਾ ਪਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਫੌਜ ਦੀ ਤੇ ਇਸ ਏਰੀਏ ਦੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਹਨ। ਦੂਜਾ ਮਸ਼ਵਰਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਸਵੇਰੇ 2 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਕੇ, ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਿਰ ਨਾ ਚੁੱਕੇ, ਸਖ਼ਤਾਈ ਕਰ ਕੇ ਅਬਦਾਲੀ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਿੱਖ ਵਹੀਰ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਛਾਪਾਮਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਫੌਜ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਬਿਲਕੁਲ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗਿਆ। ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਹ ਗੱਲ ਸੀ ਕਿ ਅਬਦਾਲੀ 4-5 ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇੜੇ ਲੱਗੇਗਾ। ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਵਰਦੀ ਪਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਥੇ ਕੇਸੂ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਫੁੱਲ ਸੀ। ਇਹ ਭੁਲੇਖਾ ਵੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਘਾਟੇ ਵਿਚ ਗਿਆ। ਸਿੰਘ ਬੇਫ਼ਿਕਰ ਹੋ ਕੇ ਸੌਂ ਗਏ। ਕੁਝ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਲੱਗੇ। ਸਿੰਘ 4 ਵਜੇ ਉਂਠੇ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਕੱਖ-ਪੱਠੇ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਜੈਨ ਖਾਂ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਲੱਸੀ ਰਾਮ ਸਰਹਿੰਦ ਨੇ ਮਲੇਰਕੋਟਲੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਅਚਾਨਕ ਵਹੀਰ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਪਰ ਸਿੰਘ ਛੇਤੀ ਹੀ ਸੰਭਲ ਗਏ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣ ਤਾਂ ਸਿਰ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਬੈਠਾ, ਉਹ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇਕ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਂਠੇ, ਜੋ ਵੀ ਹਥਿਆਰ-ਸ਼ਸਤਰ ਹੱਥ ਆਇਆ, ਉਸ ਨਾਲ ਹੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਅਬਦਾਲੀ 18000 ਬਲੋਚਾਂ ਨਾਲ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹ ਕੇ, ਦੁਆ ਕਰ ਕੇ ਚੱਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕਾਫ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗਾ ਪਰ ਉਹ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਤਾਅਲਾ ਝੂਠੀਆਂ ਦੁਆਵਾਂ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ, ਸਾਡੇ ਸ਼ਹਿਰ, ਸਾਡੇ ਖੇਤ, ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼, ਸਾਡੇ ਨੌਜਵਾਨ, ਇਸ ਅਬਦਾਲੀ ਦਾ ਕੀ ਹੱਕ ਹੈ? ਸਾਡਾ ਵੱਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਰੱਖ ਕੇ ਲੁੱਟਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੂਣ-ਸਵਾਏ ਹੋ ਗਏ। ਘਬਰਾਏ ਨਹੀਂ। ਜੈਨ ਖਾਂ ਦੀ ਟੱਕਰ ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਏ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ, ਜਥੇਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖੁਦ ਆਪ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਰਹੇ ਸੀ। ਸ. ਰਾਮ ਸਿੰਘ, ਸ. ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ, ਸਿੰਘਾਂ ਸਮੇਤ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਚੋਣਵੇਂ ਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈ ਰਹੇ ਸੀ। ਕੁਝ ਸਿੰਘ ਵਿਚਕਾਰ ਰਹਿ ਕੇ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਜੋ ਨਹੀਂ ਲੜ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ-ਪਿੱਛੇ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ। ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ’ਤੇ ਜੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਲਾਲੀਆਂ ਆ ਗਈਆਂ। ਸਿੰਘ ਜੈਕਾਰੇ ਲਗਾ ਰਹੇ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਜਵਾਨ ਜ਼ਖਮੀ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਪੂਰੇ ਤਾਣ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ। ਸਿੰਘ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਪਾੜ-ਪਾੜ ਸੁੱਟਣ ਲੱਗੇ। ਸ. ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ, ਸ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਸੂਰਮੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਨਿੰਬੂ ਵਾਂਗ ਨਚੋੜ ਰਹੇ ਸੀ। ਸਿੰਘ ਤਿੰਨੇ ਪਾਸੇ ਫੌਲਾਦੀ ਕੰਧਾਂ ਵਾਂਗ ਡੱਟ ਗਏ। ਸਿੰਘ ਪੂਰੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਨਾਲ ਲੜ ਰਹੇ ਸੀ। ਮਰ ਰਹੀ ਫੌਜ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸੁਣ ਕੇ ਅਬਦਾਲੀ ਨੂੰ ਚਾਰ-ਚੁਫੇਰੇ ਪੀਲ਼ਾ-ਪੀਲ਼ਾ ਦਿੱਸਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਅਬਦਾਲੀ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਨਾ ਔਖਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਲੜਾਈ ਚੱਲਦੀ ’ਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੁੰਦਾ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਸਿਰ ਤਲੀ ’ਤੇ ਧਰ ਕੇ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਨੌਕਰੀ ਵਾਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਖਿੱਚ-ਖਿੱਚ ਸਿੰਘਾਂ ਅੱਗੇ ਜਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ। ਲੱਸੀ ਰਾਮ ਤੇ ਜੈਨ ਖਾਂ ਤਾਂ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮਰਵਾ ਕੇ ਸਰਹਿੰਦ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ। ਮੁਗ਼ਲ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਤਾਂ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਪੈਰ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤੇ। ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਸਿੰਘਾਂ ਵੱਲੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਹੇ ਸੀ। ਕਈ ਖਾਨ ਝਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਖ਼ੈਰ ਮੰਗ ਰਹੇ ਸੀ। ਸਿੰਘ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਪਿੰਡ ਧਲੇਰ-ਝਨੇਰ ਵੱਲ ਵਧਣ ਲੱਗੇ। ਸਿੰਘ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਰਹੇ ਸੀ। ਪਰ ਤੁਰਕਾਂ ਦੀ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਸੀ। ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਵੇਖ ਕੇ ਤੁਰਕ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਕੌਮ ਦੇ ਰਾਜੇ ਆਪ ਹਥਿਆਰ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹੋਣ ਤੇ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਬਰਾਬਰ ਸ਼ਸਤਰ ਚਲਾ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਹਰਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਤੋਂ ਤੁਰਕ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੱਲਦੇ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਆਜੜੀ ਅੱਗੇ ਇੱਜੜ ਹੋਵੇ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦੋ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਸਿੰਘ ਗਰਜ-ਗਰਜ ਤੁਰਕਾਂ ਨੂੰ ਸਦਾ ਦੀ ਨੀਂਦ ਸੁਲਾ ਰਹੇ ਸੀ। ਸਿੰਘ ਜੋ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਉਹ ਜੋਸ਼ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਕੰਨ ਭੰਨੀ ਜਾਂਦਾ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਜੰਗ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਸੁਣ-ਸੁਣ ਅਧਮੋਇਆ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਅਬਦਾਲੀ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਕ-ਇਕ ਸਿੰਘ 10-10 ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਣ ਦੇਂਦਾ। ਸਿੰਘ ਲੜਦੇ-ਲੜਦੇ ਕੁਤਬਾ ਬਾਹਮਣੀਆਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜੂਹ ’ਚ ਚਲੇ ਗਏ, ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਹੀ ਤੁਰਕ। ਢਾਬ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਤੁਰਕ ਪਾਣੀ ਪੀ ਕੇ ਵਾਪਸ ਮਲੇਰਕੋਟਲੇ ਵੱਲ ਮੁੜ ਆਏ ਤੇ ਸਿੰਘ ਸਾਰੇ ਜੋ ਖਿੰਡੇ ਸੀ ਇਕ ਥਾਂ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਤੇ ਬਰਨਾਲੇ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ 30-35 ਹਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। ਕੌਮ ਦੇ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਸ. ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਰੀਰ ’ਤੇ 22 ਨਿਸ਼ਾਨ ਜ਼ਖਮਾਂ ਦੇ ਸੀ ਤੇ ਸ. ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਏ ਦੇ 18 ਨਿਸ਼ਾਨ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਹੀ 1763 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸਰਹਿੰਦ ਜਿੱਤ ਲਈ ਤੇ ਜੈਨ ਖਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ-ਮੁਕਾਇਆ ਅਤੇ ਮੁਖ਼ਬਰ ਆਕਲ ਦਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਗੱਡੀ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰਮਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਲੇਖ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ

ਪੋਸਟ ਕਰਤਾ: ਗੁਰਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ

Post Comment

ਜੱਟ ਦਾ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਮੋਹ

ਜੱਟ ਦਾ ਪੁੱਤ ਰੇਤੇ ਨਾਲ ਲਿਬੜੇ ਪੈਰ ਧੋ ਲੈਂਦਾ ਜਾਂ ਪਰਨੇ ਨਾਲ ਝਾੜ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਆਂਕਦੇ ਹੋਏ ਆਖਦੇ- ਵੱਸ ਗਾਲ਼ਿਆ ਗਿਆ ਕੰਮ। ਇਹ ਮੁੰਡਾ ਨੀਂ ਖੇਤੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਧੰਦੇ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਘੁਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਜੱਟ ਦਾ ਨਸੀਬ ਰਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਹਲ਼ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸੀਨਾ ਫਰੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਿਉਂ-ਤਿਉਂ ਜੱਟ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਰੇਖਾਵਾਂ ਉਘੜਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਗੂੜ੍ਹੀਆਂ ਅਤੇ ਰੰਗਦਾਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਦਾ ਹੀ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੱਟ ਦਾ ਪੁੱਤ ਤਾਂ ਫਿੱਡੇ ਛਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਤੇ ਖੱਦਰ ਦੇ ਕੁੜਤੇ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਹਣਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਵਰ ਦੀ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਕੰਮ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਦੀ ਹੀ ਕਦਰ ਪੈਂਦੀ। ਵਿਚੋਲਾ ਹੁੱਬ ਕੇ ਦੱਸਦਾ- ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਵਾਹੁਣਾ ਬੀਜਣਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੇ ਵਰਗਾ ਲਾਂਗੇ ਦਾ ਗੱਡਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਲੱਦ ਸਕਦਾ। ਤਾਰੀਫ਼ ਨੂੰ ਸਿਖਰ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਗੋਂ ਹੋ ਕੇ ਮਿਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਖਦਾ-ਬਲਦਾਂ ਅਤੇ ਊਠ ਦਾ ਹਲ਼ ਵਾਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਤ ਬਰਾਤੇ ਇਕੱਲਾ-ਦੁਕੱਲਾ ਖੇਤ ਪਾਣੀ ਲਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਹੱਥ ਦਾ ਐਡਾ ਸਖੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਸੁੱਕ ਵਿੱਚ ਦਾਣੇ ਕੇਰ ਦੇਵੇ ਹਰੇ ਹੋਣੋਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ। ਕੋਲੇ ਬੈਠਾ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਦਾ- ‘ਖੇਤੀ ਜੰਮਦੀ ਐ ਭੁੱਜਿਆ ਦਾਣਿਆਂ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਕਲਮ ਸਵੱਲੜੇ ਆਮਦੇ ਨੇ? ਭਾਈ- ਜਿੱਥੇ ਜੱਟ ਦਾ ਮੁੜ੍ਹਕਾ ਡੁੱਲਿਆ ਹੁੰਦੈ, ਉੱਥੇ ਪੈਲੀ ਹਰੀ ਹੋਣੋਂ ਕਿਵੇਂ ਰਹੂ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਤੇ ਸਚਿਆਰਪੁਣੇ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਵਰ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਕੋਈ ਹਾਮੀ ਭਰਦਾ, ਭਾਈ ਲਾਲ ਤਾਂ ਜੁੱਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਗਦੇ ਹਨ। ਮਿੱਟੀ ਤਾਂ ਜੱਟ ਦੇ ਪੁੱਤ ਦੀ ਮਹਿਬੂਬਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਕਦੀਰ ਦੀ ਜੰਤਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰੇਗਾ, ਉਹੀ ਰੱਜ ਕੇ ਖਾਵੇਗਾ। ਦੱਬ ਕੇ ਵਾਹ ਤੇ ਰੱਜ ਕੇ ਖਾਹ। ਇਸ ਲਈ ਤਾਂ ਜੇਠ-ਹਾੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਕੜਕਦੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ ਤੇ ਕੱਕਰ ਵਰ੍ਹਦੀਆਂ ਪੋਹ ਮਾਘ ਦੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਹਿਬੂਬਾ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣਾ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਗਦਗਦ ਹੋਇਆ ਗਰਮੀ ਸਰਦੀ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਘਾਟਾ ਖਾ ਕੇ ਵੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਹੋਣੋਂ ਨੱਕ ਨਹੀਂ ਵੱਟਦਾ।

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਠ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਸੀ। ਜੱਟ ਨੂੰ ਤਾਪ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਸਰੀਰ ਅੱਗ ਵਾਂਗੂੰ ਤਪਣ ਲੱਗਿਆ। ਜੱਟ ਲਈ ਤਾਂ ਖੇਤ ਦੇ ਡਲੇ ਹੀ ਗੱਦੇ ਦਾ ਕੰਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਲਦ ਦਰੱਖਤ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੇ ਤੇ ਆਪ  ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਡਲਿਆਂ ’ਤੇ ਪੈ ਗਿਆ। ਤਾਪ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਸੇਕ ਤੇ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਜੱਟ ਨੌਂ-ਬਰ-ਨੌਂ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਬੀਤੇ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਜੱਟ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਕਸ਼ਟਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਚਿੱਤ ਨਹੀਂ ਡੁਲ੍ਹਾਉਂਦਾ। ਸਲੰਘ ਭਰ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਸਹਿਣਾ ਉਸ ਲਈ ਮਾਮੂਲੀ ਗੱਲ ਹੈ।

ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੀ ਸਾਰੇ ਕਾਇਨਾਤ ਦਾ ਢਿੱਡ ਭਰਿਆ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਬੀਜਣ ’ਤੇ ਜੱਟ ਅੱਡੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਤਵੇ ਸੁਹਾਗੇ ਇੱਕੋ ਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਹਾੜ੍ਹੀ ਬੀਜਣ ਲਈ ਪੱਗ ਬੰਨ੍ਹਦਿਆਂ ਵੀ ਪਛੇਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਫ਼ਸਲ ਪਛੇਤੀ ਤਾਂ ਝਾੜ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਕੱਤਕ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਜੱਟ ਦੀ ਮਾਂ ਮਰ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਜੇ ਮਾਂ ਦਾ ਅਫ਼ਸੋਸ ਮਨਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਲੇਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਉਸ ਨੇ ਬੁੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਭੜੋਲੇ ’ਚ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਹਾੜ੍ਹੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਰੁਖਸਤ ਕੀਤਾ। ਐਡੇ ਕਰੜੇ ਜਿਗਰੇ ਦਾ ਮਾਲਕ ਜੱਟ ਖੇਤੀ ਵੱਲੋਂ ‘ਪਸ਼ਟੀ’ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ? ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮਸਲਾ ਹੈ ਤੇ ਸੋਚਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

ਜੱਟ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੋਕਾ ਪੈ ਗਿਆ ਤਦ ਵੀ ਕਾਲਜਾ ਫੜਿਆ ਗਿਆ। ਜੇ ਮੀਂਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈ ਗਿਆ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਆ ਗਈ ਤਦ ਵੀ ਜੱਟ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। ਕਈ ਵਾਰ ਦੋ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਵਾਰੀ ਥੋੜ੍ਹੇ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਇਕੱਠੀ ਆ ਗਈ। ਮੋਢੇ ’ਤੇ ਕਹੀ ਹੱਥ ਉÎੱਤੇ ਰੋਟੀਆਂ ਰੱਖ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਬੁਰਕੀ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਰੱਬ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਆਖਦਾ-ਬਈ, ਬੜੀ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਵਾਰੀ ਆਈ ਐ। ਪੇਟ ਦਾ ਕੋਈ ਫ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ, ਭਾਵੇਂ ਖਾਲੀ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਭਰਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਭੁੱਖਾ, ਭਾਵੇਂ ਤਿਹਾਇਆ, ਬਸ ਰੱਬ ’ਤੇ ਡੋਰੀਆਂ। ਜੱਟ ਦਾ ਖਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ:- ਚਾਟੀ ਦੀ ਲੱਸੀ, ਸੁੱਕੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਤੇ ਲਾਲ ਮਿਰਚਾਂ। ਜੱਟ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਸਿਰ ’ਤੇ ਮੰਡਾਸਾ, ਹੱਥ ’ਚ ਗੰਡਾਸਾ, ਚਰੀ ਦੀ ਭਰੀ, ਮੋਢੇ ’ਤੇ ਧਰੀ, ਸਿਖਰ ਦੁਪਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਤੇ ਪਿਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਹੱਥੀਂ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਸਨ। ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਕਿੰਨੀ ਔਖੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਜ਼ਮੀਨ ਉਸ ਦੀ ਮਹਿਬੂਬ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜੱਟ ਦਾ ਮਨ ਸਾਫ਼ ਤੇ ਹੱਥ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ। ਉਸ ਦੀ ਘਾਲਣਾ ਅਜਾਈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਸਭ ਕੁਝ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੱਟ ਦੀ ਪਛਾਣ ਗੁਆਚ ਗਈ ਹੈ।

ਖੇਤੀ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਲੂੰ ਕੰਡੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਦਾਦੇ, ਪੜਦਾਦਿਆਂ, ਨਕੜ ਦਾਦਿਆਂ ਨੇ ਸਿਰ-ਧੜ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਾ ਕੇ ਚਾਰ ਸਿਆੜਾਂ ਨਾਲ ਯਰਾਨੇ ਪਾਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੇ। ਨੌਜਵਾਨ ਕੰਮ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੁਣ ਰਹੀ। ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਵਾਹੀ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜੀਵਨ ਲਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਜੰਗਲੀ ਰੁੱਖਾਂ, ਕੰਡੇਦਾਰ ਝਾੜੀਆਂ, ਕਠੀਰਾਂ, ਝੰਡੀਆਂ, ਸੂਲ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਖਿੱਤੀਆਂ, ਟਿੱਬਿਆਂ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈਣੀ ਪਈ। ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਬੇਅਬਾਦ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਵਾਹੀ ਹੇਠ ਲਿਆਂਦਾ। ਬਰਾਨੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਚਾਰ ਕਣੀਆਂ ਪੈ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਚਾਰ ਮਣ ਦਾਣੇ ਹੋ ਗਏ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਜੱਟ ਆਕਾਸ਼ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ, ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਦੀ ਆਸ ’ਤੇ ਦਿਨ ਕਟੀ ਕਰੀ ਜਾਂਦਾ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਜਬਰੀ ਹਾਲੀਆ ਮਾਮਲਾ ਲੇਵੀ ਉਗਰਾਹੁਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣੀ। ਜਬਰੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਆਉਣ  ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਉਗਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨਾ। ਲੇਵੀ ਜਾਂ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਲੇਟ ਹੋਣ ’ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਤੁੰਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਮਾਲ ਡੰਗਰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣਾ ਜਾਂ ਨੀਲਾਮ ਕਰ ਦੇਣਾ। ਜੀਪਾਂ ਮਗਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਘਸੀਟਣ ਤਕ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਭੁੱਖਾ ਤਿਹਾਇਆ ਰਹਿ, ਅਨੇਕਾਂ ਕਸ਼ਟ ਝੱਲ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਹਿਬੂਬ ਨਾਲ ਗਲਵਕੜੀ ਨੂੰ ਕਸੀ ਰੱਖਿਆ। ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਮੰਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਤੇ ਪੂਰਨੇ ਪਾਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ’ਚ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਤਾਂ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ, ਇੱਛਾਵਾਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਆਸਾਂ, ਉਮੰਗਾਂ ਰਹੀਆਂ, ਜੱਟ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਦੀਆਂ ਲਿਖਾਇਕ ਹਨ। ਸਿਆਣਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰੀਏ, ਜਿਹੜਾ ਭੂਤ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਜਿਹੜਾ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਨਾਲ ਫੁੰਡਦਾ ਹੈ, ਭਵਿੱਖ ਉਸ ਨੂੰ ਤੋਪ ਨਾਲ ਉਡਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਸਾਡਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੀ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਜੇ ਦੂਰੋਂ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਧਿਆਨ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਲਾਮਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬਾਬਿਆਂ ਨੇ ਸਰੀਰ ਛਣਨੀ ਕਰਵਾਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਜਾਂ ਧਿਆਨ ਜਾਂ ਦਰਦ ਵਾਤਾਨਕੂਲ ਕਮਰਿਆਂ ਤੇ ਗੱਦਿਆਂ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਰਹੀ ਅਫ਼ਸਰਸ਼ਾਹੀ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਜੱਟ ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਬਲਕਿ ਆਪਣਿਆਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੈ। ਡੀਜ਼ਲ, ਪੈਟਰੋਲ, ਖਾਦਾਂ, ਬੀਜ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਆਦਿ ਮਹਿੰਗੇ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਣਸ ਦਾ ਚਾਰ ਕੌਡੀਆਂ ਵਧਾਇਆ ਮੁੱਲ ਰੂੰਗਾ ਵੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਕਣਕ ਦਾ ਮੁੱਲ ਵਧਾਉਣ ਤੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨਾਬਰ ਹੋ  ਗਈ। ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਮੰਡੀਕਰਨ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਰੁਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਰਸਤਿਆਂ ’ਤੇ ਚਲਣਾ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ।

ਕੋਈ ਵੇਲਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਵੱਡੇ ਸਨ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਥੋੜ੍ਹੀ ਫ਼ਸਲ ਨਾਲ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵੰਡੀਆਂ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਪਾ ਦਿੱਤੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਢਿੱਡ ਭਰਨਾ ਔਖਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਜੱਟ ਨਾ ਤਾਂ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਪਣੀ ਮਹਿਬੂਬ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਮੋੜ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੱਪ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਕਿਰਲੀ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਪਾਸਿਉਂ ਵੀ ਸਹਾਰਾ ਮਿਲਣਾ ਮੁਹਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੌਤ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਨੂੰ ਛਿੱਤਰ ਨਾਲ ਘੁੱਗੀ ਕੁੱਟਣਾ ਸੌਖੀ ਲੱਗਦੀ  ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਘੱਟ ਗਈਆਂ। ਲਾਗਤਾਂ ਅਸਮਾਨੀ ਚੜ੍ਹ ਗਈਆਂ। ਉਪਜਾਂ ਖੜ੍ਹ ਗਈਆਂ। ਸਰਕਾਰੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਆਂਕੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਬਹੁਤੇ ਸਾਰਥਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦੇ ਅੰਕੜੇ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਵਾਚਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਵਾਜਬ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਆਪ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣਾ ਪਊ ਤੇ ਦਿਨ ਦਿਹਾੜੇ ਸੁੱਤੀ ਸਰਕਾਰ ਢੋਲ ਦੇ ਡੱਗੇ ਨਾਲ ਜਗਾਉਣੀ ਪਊ ਜਾਂ ਫਿਰ ਭੇਡਾਂ ਦੀ ਸੰਗੋਹ ਨੱਕ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਛੇਤੀ ਜਾਗ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸਕਦੀ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨ ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਵੀ ਪੁਕਾਰ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ

ਮੇਰਾ ਹਮਦਰਦ ਕੋਈ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇ।

ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿਵੀਆ,  J ਸੰਪਰਕ:  94170-24743

Post Comment

ਪਸ਼ੂ, ਪੰਛੀ, ਰੁੱਖ ਤੇ ਮਨੁੱਖ

ਪੰਛੀ, ਪਸ਼ੂ, ਰੁੱਖ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਗੂੜ੍ਹਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਾ ਆਦਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਵੀ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਹਾਲੇ ਮਨੁੱਖੀ ਨਸਲ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਈ, ਪੰਛੀ, ਪਸ਼ੂ ਤੇ ਰੁੱਖ ਉਸ ਵੇਲੇ ਵੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰੱਖਤਾਂ ਉੱਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਬਸੇਰਾ ਸੀ।

ਹੁਣ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖ ਵਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ-ਪਰ ਰੁੱਖ ਘਟਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਿੱਜੀਕਰਨ, ਮੰਡੀਕਰਨ ਦਾ ਯੁੱਗ ਹੈ-ਪੂੰਜੀ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਰੁੱਖ ਕੱਟੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਚੌੜੀਆਂ ਸੜਕਾਂ, ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ, ਮੈਰਿਜ ਪੈਲੇਸ, ਡੇਰੇ, ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਮਾਲ, ਕ੍ਰਿਕਟ-ਵਪਾਰ-ਮੈਦਾਨ, ਬਿਲਡਿੰਗ ਮਾਫ਼ੀਆ ਆਦਿ ਦਾ ਘੇਰਾ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਾ ਰੁੱਖ ਰਹੇ ਹਨ- ਨਾ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਛਾਵਾਂ। ਨਾ ਸ਼ਤੀਰਾਂ, ਰੋਸ਼ਨਦਾਨਾਂ ਵਾਲੇ ਘਰ ਰਹੇ, ਨਾ ਰਹੀਆਂ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਥਾਵਾਂ।

ਠੰਢ ਦੀ ਰੁੱਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਬਰਫ਼ੀਲੇ ਪਹਾੜਾਂ, ਠੰਢੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਪੰਛੀ ਪੰਜਾਬ ਵਰਗੇ ਨਿੱਘੇ ਖੇਤਰ ਵੱਲ ਉੱਡਦੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਆਓ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਵਾਸੀ ਪਰਾਹੁਣਿਆਂ ਲਈ ਕੁਝ ਝੀਲਾਂ, ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਝੁੰਡ, ਬਚਾ ਲਈਏ।

ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹਨ। ਪਸ਼ੂਆਂ, ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਥ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਅੱਡ ਰਹਿ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਵੱਗੋਂ ਵਿੱਛੜੀ ਮੱਝ, ਡਾਰੋਂ ਵਿੱਛੜੀ ਕੂੰਜ, ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਂਝੀ ਖੁਰਲੀ ਉੱਤੇ ਬੱਝੀਆਂ ਮੱਝਾਂ, ਗਾਵਾਂ, ਕੱਟੇ-ਕੱਟੀਆਂ, ਵੱਛੇ-ਵੱਛੀਆਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਏਨਾ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਇੱਕ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦੂਜਾ ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਪਾਸੋਂ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਪਰ ਇਹ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪਸ਼ੂ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹਨ। ਜੇ ਪਸ਼ੂ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਹੀ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੋਣੀ ਸੀ। ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮੱਝਾਂ, ਗਾਵਾਂ, ਬੱਕਰੀਆਂ ਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤਾਂ ਦੁੱਧ ਦੇ ਬਣੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪਦਾਰਥ ਕਿੱਥੋਂ ਹੋਣੇ ਸਨ? ਘੋੜਾ-ਘੋੜੀ ਸਵਾਰੀ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਮੋਟਰ ਗੱਡੀਆਂ ਆਦਿ ਨੇ ਘੋੜੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਗਪਗ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੋੜੀਆਂ ਲਾੜੇ ਲਈ ਸ਼ਗਨਾਂ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਊਠ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ‘ਮਾਰੂਥਲ ਦਾ ਜਹਾਜ਼’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਵਾਜਾਈ ਤੇ ਮਾਲ-ਢੁਆਈ ਲਈ ਥਲੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਟਾਂ, ਮਿੱਟੀ ਆਦਿ ਦੀ ਢੁਆਈ ਲਈ ਅੱਜ ਵੀ ਪਿੰਡਾਂ-ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਧਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਊਠ ਅਤੇ ਖੱਚਰ ਫ਼ੌਜ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹਨ। ਥਲਾਂ ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ੌਜੀ ਸਾਮਾਨ ਤੇ ਹਥਿਆਰ ਆਦਿ ਢੋਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੂਹੀਏ ਕੁੱਤੇ ਪੁਲੀਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਤਲ, ਚੋਰੀ, ਡਾਕੇ ਦੇ ਠੀਕ ਟਿਕਾਣੇ ਤੇ ਲੁਕਣ ਥਾਵਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਘਰੇਲੂ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਕੁੱਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਓਪਰੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਫਟਕਣ ਦਿੰਦੇ।

ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ ਭੂਚਾਲ, ਹੜ੍ਹਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਅਗੇਤੀ ਸੂਚਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਿਪਤਾ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੀੜੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਵਾਂ ਵੱਲ ਤੁਰਨ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਆ ਰਹੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੱਪ ਖੁੱਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਾਂ, ਕਾਂ-ਕਾਂ ਕਰਕੇ ਰੌਲਾ ਪਾ ਕੇ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਸਬਕ ਤਾਂ ਕੀੜੀਆਂ ਪਾਸੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਕੀੜੀਆਂ ਤੇ ਬੱਸਾਂ, ਰੇਲਵੇ-ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ-ਹਾਲਾਂ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਨ-ਡਿਪੂਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲੱਗੀਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਕਤਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵਧੇਰੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੱਥੋ-ਪਾਈ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਦੀ ਥਾਂ ਖੋਹਣ ਦਾ ਯਤਨ ਹਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੀੜੀਆਂ ਬਾ-ਜ਼ਬਤ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਫ਼ੌਜੀ ਪਲਟਨ ਮਾਰਚ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ।

ਮਨੁੱਖ ਕਈ ਵਾਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨਾਲ ਜ਼ਾਲਮਾਨਾ ਵਰਤਾਓ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ ਦੁਪਹਿਰੇ ਸਾਮਾਨ ਨਾਲ ਲੱਦੇ ਰੇਹੜੇ ਅੱਗੇ ਜੁੱਪੇ ਬਲਦ ਜਾਂ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਛਾਂਟੇ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਦੌੜਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਸੂਮ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਫੁੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੋਤੇ ਨੂੰ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਰੱਖ ਕੇ ਉਸ ਪਾਸੋਂ ਗੀਤ ਗਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਕੜਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਰਵਾ ਕੇ ਕੁੱਕੜ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਣ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੇਜ਼ਬਾਨ ਪਸ਼ੂ ਕੋਈ ਰੋਸ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।

ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਾਂਗ ਪੰਛੀ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸਦਾ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਹਾਲੇ ਡਾਕ-ਤਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ, ਕਬੂਤਰ ਚਿੱਠੀਆਂ ਲਿਆਉਣ ਤੇ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਜਦੋਂ ਬਨੇਰੇ ਉੱਤੇ ਕਾਂ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਆਸ ਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਘੁੱਗੀ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅਮਨ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਮੋਰ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਮਨਮੋਹਣੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਗੀਤ ਬੜੇ ਪਿਆਰੇ ਹਨ। ਕੋਇਲ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਸਭ ਨੂੰ ਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਨਵੇਂ ਪੁਰਾਣੇ ਰੁੱਖ ਹੋਣ। ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁੰਢਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀ ਘਰ ਬਣਾਉਣ। ਚਿੜੀਆਂ, ਤੋਤੇ, ਗੁਟਾਰਾਂ ਆਉਣ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਹਿਚਹਾਉਣ, ਗਾਉਣ। ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਣ ਝਿੜੀਆਂ, ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾਉਣ ਚਿੜੀਆਂ। ਛੰਭ, ਛੱਪੜ, ਸਰੋਵਰ ਹੋਣ, ਮੱਛੀਆਂ, ਬਗਲੇ, ਬੱਤਖ਼ਾਂ,  ਮੁਰਗਾਬੀਆਂ ਨਹਾਉਣ। ਚਰਾਂਦਾਂ ਹੋਣ ਮੱਝਾਂ, ਗਾਵਾਂ ਚਾਰਾ ਚੁਗਣ। ਦੁੱਧ ਦੇ ਗੜਵੇ ਭਰਨ। ਤੜਕੇ ਮਧਾਣੀ ਗਾਵੇ। ਚੰਨ ਵਰਗਾ ਮੱਖਣ ਆਵੇ। ਜੋ ਖਾਵੇ ਜਸ ਬਨਸਪਤੀ ਦਾ ਗਾਵੇ।

ਆਉ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਲਾਈਏ ਇੱਕ ਮੇਲਾ। ਜਿਥੇ ਗੋਕਾ, ਮਾਝਾ, ਝੱਗਦਾਰ ਦੁੱਧ ਹੋਵੇ-ਡੰਗਰਾਂ ਦੀ ਜੁਗਾਲੀ ਹੋਵੇ। ਬਾਰਾਂ ਸਿੰਗਿਆਂ ਦੀਆਂ ਚੁੰਗੀਆਂ ਹੋਣ-ਬੋਲੇ ਤੇ ਲਾਖੇ ਦੇ ਗਲ ਪੰਜਾਲੀ ਹੋਵੇ। ਚਿੜੀਆਂ, ਗੁਟਾਰਾਂ, ਲਾਲੀਆਂ ਦੀ ਕਿੱਕਲੀ ਹੋਣ। ਅਸਮਾਨੀ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਤਰੰਗੀ ਬਿਜਲੀ ਹੋਵੇ। ਬਿਰਖਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਣ ਮਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਛਾਵਾਂ, ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਫੁਲਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਦੁਖੀਆਂ ਲਈ ਹੋਣ ਪਨਾਹਾਂ। ਆਉ,  ਖ਼ੈਰ ਮਨਾਈਏ ਪੰਛੀਆਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ, ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ। ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਘਟੇ, ਧਰਤੀ ਦੀ ਤਪਸ਼ ਘੱਟ ਹੋਵੇ, ਕੁਦਰਤ ਮਿਹਰਬਾਨ ਹੋਵੇ। ਸ਼ੁੱਧ ਪਾਣੀ ਹੋਵੇ, ਘਣੇ ਜੰਗਲ ਹੋਣ।

ਜਲਿ ਥਲਿ ਮਹੀਅਲਿ ਪੁਰਿਆ

ਰਵਿਆ ਵਿਚਿ ਵਣਾ,

ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਚਿਤਿ ਨਾ ਆਵਈ

ਕਿਤਨਾ ਦੁਖ ਗਣਾ। (ਮਹਲਾ 5, ਅੰਗ 133)

ਪ੍ਰੋ. ਹਮਦਰਦਵੀਰ ਨੌਸ਼ਹਿਰਵੀ

* ਸੰਪਰਕ: 94368-08697

Post Comment

ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇ?

ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਦਾ ਆਪੋ ਵਿਚ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂਸਾਥ ਹੈ | ਜਦੋਂਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਿਰਤ ਰਾਹੀਂਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਆਪ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਉਦੋਂਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਸਮਾਜ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਇਆ | ਹੁਣਵੀ ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਕਿਰਤ ਤੋਂਦੂਰ ਹੋਣਲਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂਦੂਰ ਹੋਣਲਗਦਾ ਹੈ |ਜਦੋਂਇਨਸਾਨ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ, ਉਦੋਂਉਹ ਭੋਲਾ-ਭਾਲਾ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਸੁੱਚੀ ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆਹੋਇਆਸੀ | ਉਸ ਦੀ ਕਥਨੀ ਅਤੇ ਕਰਨੀ ਵਿਚ ਕੋਈਫਰਕ ਨਹੀਂਸੀ ਤੇ ਉਸ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਸਤਿਯੁਗ ਆਖਿਆਗਿਆ |ਯੁੱਗਾਂਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਉਦੋਂ ਆਈ ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਨੇ ਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂਮੁੱਖ ਮੋੜ ਆਪਣੇ ਸੁਖ-ਆਰਾਮ ਲਈਗ਼ਲਤ ਤਰੀਕੇ ਵਰਤੋਂਵਿਚ ਲਿਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ | ਯੁੱਗ ਤਬਦੀਲੀ ਕੇਵਲ ਇਨਸਾਨਾਂਲਈਹੀ ਹੈ |ਇਸ ਕਾਇਨਾਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਯੁੱਗ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂਆਈ | 

ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਜਾਂਸ਼ੁੱਭ ਕਰਮਾਂਵੱਲ ਮੋੜਨ ਲਈਹੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂਸਿਰ ਅਵਤਾਰ, ਯੁੱਗਪੁਰਸ਼, ਸੰਤ, ਭਗਤ, ਮਹਾਂਪੁਰਖ, ਸੂਰਬੀਰ ਆਦਿ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਆਉਾਦੇ ਰਹੇ ਹਨ |ਇਨ੍ਹਾਂਸਾਰਿਆਂਨੇ ਹੀ ਰਾਹੋਂ ਭਟਕੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ | ਇਸ ਯੁੱਗ ਦੇ ਯੁੱਗਪੁਰਸ਼ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਰਾਹੋਂਭਟਕੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ | ਗ਼ਲਤ ਢੰਗਾਂਨਾਲ ਬਿਨਾਂ ਕਿਰਤ ਕੀਤਿਆਂਕਮਾਈਨੂੰ ਪਾਪ ਆਖਿਆ ਅਤੇ ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਸਭਤੋਂਉੱਤਮ ਕਰਮ ਮੰਨਿਆ |ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੁੱਚੀ ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵੰਡ ਛਕਣਨੂੰ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਧਰਮ ਆਖਿਆ |ਉਨ੍ਹਾਂਸਮਝਾਇਆਕਿ ਮਨੁੱਖਦਾ ਧਰਮ ਤਾਂਇਕ ਹੀ ਹੈ, ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨਾ, ਵੰਡ ਛਕਣਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ | ਬਾਕੀ ਤਾਂਸਾਰੇ ਰਾਹ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂਰਾਹੀਂਇਸ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ |ਜਿਹੜਾ ਇਨਸਾਨ ਇਸ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਮਨ ਵਿਚ ਵਸਾ ਨਹੀਂਲੈਂਦਾ, ਉਹ ਧਰਮੀ ਨਹੀਂਹੋ ਸਕਦਾ | ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਤਾਂਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂਅਉੱਤੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਵੀ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂਨੂੰ ਵੀ ਧੋਖਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ |

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਤੇ ਕਿਰਤੀਆਂਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਇਆ | ਕਿਰਤੀਆਂਨੂੰ ਉਦੋਂਨੀਚ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ | ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸੀ-

ਨੀਚਾ ਅੰਦਰਿ ਨੀਚ ਜਾਤਿ ਨੀਚੀ ਹੂ ਅਤਿ ਨੀਚੁ¨

ਨਾਨਕੁ ਤਿਨ ਕੈ ਸੰਗਿ ਸਾਥਿ ਵਡਿਆ ਸਿਉ ਕਿਆਰੀਸ¨ (15)

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂਅਗਾਂਹ ਜਾ ਕੇ ਇਹ ਦਿ੍ੜ੍ਹਾਇਆਕਿ ਜਿਹੜਾ ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵੰਡ ਛਕਣ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਰੋੜਾ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈਣੀ ਵੀ ਧਰਮ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਹੈ | ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭਤੋਂਵਧੀਆਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਅਤੇ ਕਿਰਤੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ |ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂਵਿਦੇਸ਼ਾਂਵਿਚ ਵੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂਨੂੰ ਵਧੀਆ ਕਿਸਾਨ ਤੇ ਜੁਆਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |ਸਿੱਖਾਂਨੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ਨੂੰ ਭੁੱਖਮਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆਅਤੇ ਸਰਹੱਦਾਂਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ | ਦੇਸ਼ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਸਮੇਂਵੀ ਸਭਤੋਂਵੱਧਕੁਰਬਾਨੀਆਂਇਨ੍ਹਾਂਨੇ ਹੀ ਦਿੱਤੀਆਂਸਨ |ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਿਦਕੀ ਸਿੱਖਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਜਾਂਨਿੱਜੀ ਸਵਾਰਥ ਖਾਤਰ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ਾਂਤੋਂਮੰੂਹ ਮੋੜਿਆ ਹੋਵੇ |ਉਹ ਜਿਥੇ ਵੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਹਾਲ ਵਿਚ ਵੀ ਰਿਹਾ, ਉਸ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਵਾਲੇ ਮੰਤਰਾਂਦਾ ਹੀ ਜਾਪ ਕੀਤਾ |ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਕਥਨੀ ਇਕ ਸੀ | ਉਹ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲਾਂਆਪ ਅਮਲ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਉਦਾਹਰਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ |

ਉਨ੍ਹਾਂਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕਦੇ ਕੌੜਾ ਸ਼ਬਦ ਮੁੱਖੋਂਨਹੀਂਉਚਾਰਿਆ | 24 ਸਾਲ ਤੋਂਵੱਧ ਸਮਾਂ ਪੈਦਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਦੁਖੀ, ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ, ਨਿਮਾਣੇ ਤੇ ਨੀਚ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਇਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਜਿਉਣ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿਖਾਈ | ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਬਰਾਂਨੂੰ ਫਿਟਕਾਰਿਆ, ਬੇਈਮਾਨਾਂਨੂੰ ਦੁਰਕਾਰਿਆ ਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚੋਂਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ | ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂਦੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸਿੱਖਾਂਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਹੋ ਗਈਸੀ |ਉਹ ਹਰ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਗਏ, ਜਿਥੇ ਉਦੋਂ ਖੁਸ਼ਕੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਜਾਇਆਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ |ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਵਤਾਰ, ਯੁੱਗ ਪੁਰਸ਼, ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂਦੀ ਗਿਣਤੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਵੀ ਨਹੀਂਪੁੱਜ ਸਕੀ |ਆਪਣੀ ਪਿਛਲੀ ਉਮਰੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ, ਹੱਥੀਂਖੇਤੀ ਕੀਤੀ, ਪੰਗਤ ਤੇ ਸੰਗਤ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਚਲਾਈ |ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ਦਿੱਤਾ-

ਘਾਲਿ ਖਾਇਕਿਛੁ ਹਥਹੁ ਦੇਇ¨

ਨਾਨਕ ਰਾਹ ਪਛਾਣਹਿ ਸੇਇ¨

(1285)

ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਰੋਟੀ ਖਾਣਨਾਲ ਹਉਮੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ੇ-ਵਿਕਾਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂਢੁੱਕਦੇ | ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੰਡ ਕੇ ਛਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚੋਂਲਾਲਚ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ |ਫਿਰ ਉਹ ਬੇਈਮਾਨੀ ਕਿਉਾਕਰੇਗਾ? ਉਹ ਤਾਂਵੈਰ-ਵਿਰੋਧ ਤੋਂਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਸਭਨਾਂਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੀਤ ਮੰਨਣਲੱਗ ਪਵੇਗਾ | ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਤਨ ਤੇ ਮਨ ਕਦੇ ਰੋਗੀ ਨਹੀਂਹੰੁਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਚੌਗਿਰਦੇ ਨੂੰ ਮਹਿਕਾਉਾਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਾਹੇ ਪਾਉਾਦੀ ਹੈ | ਉਹ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਹੁਕਮ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਵਸਾ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂਤੇ ਖੇੜਿਆਂ ਭਰਿਆਜੀਵਨ ਜਿਉਾਦਾ ਹੈ-

ਉਦਮ ਕਰੇਂਦਿਆ ਜੀਉ ਤੂ ਕਮਾਵਦਿਆਸੁਖ ਭੰੁਚੁ¨

ਧਿਆਇਦਿਆ ਤੂ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲੁ ਨਾਨਕ ਉਤਰੀ ਚਿੰਤ¨ (522)

ਜਿਸ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਦੀ ਮਿਹਨਤ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਤੇ ਸੇਵਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਦਰ ਤੋਂਕਦੇ ਕੋਈਖਾਲੀ ਨਹੀਂਗਿਆ, ਉਹ ਹੁਣਢਹਿੰਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਤੋਂਮੁੱਖ ਮੋੜ ਰਿਹਾ ਹੈ |ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਨਾਲੋਂਟੁੱਟਣਾ ਹੈ | ਨਵੀਂਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡਾਂਦੇ ਬੱਚਿਆਂਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਹੱਥੀਂਕੰਮ ਕਰਨਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ |ਜਦੋਂ ਕਿਰਤ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ਘੱਟ ਹੋਣਲਗਦੀ ਹੈ |ਜਦੋਂਬਿਨਾਂ ਕਿਰਤ ਕੀਤਿਆਂਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਅਮੀਰ ਹੋਣਦੇ ਸੁਪਨੇ ਵੇਖੇ ਜਾਣ, ਉਦੋਂਕੁਦਰਤ ਦੀ ਕਰੋਪੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ |ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਸਿੱਖਸਿਦਕੀ ਹਨ, ਉਹ ਹੁਣਵੀ ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਵੰਡ ਛਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਸਮਝਦੇ ਹਨ |ਉਹ ਹੁਣਵੀ ਸਫਲ ਹਨ |ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂਬਚਨਾਂਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਦੇ ਹਨ-

ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਕੀਜੈ ਨਾਮੁ ਲੀਜੈ 

ਨਰਕਿ ਮੂਲ ਨ ਜਾਈਐ¨ (461)

ਨਵੀਂਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ | ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂਅਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਸਿਰਜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕੇ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂਬੱਚੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂਨਾਲ ਜੁੜ ਸਕਣ | ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਪਿੰਡਾਂਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ |ਪੇਂਡੂ ਬੱਚੇ ਹੀ ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂਦੂਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ |ਪੇਂਡੂ ਸਕੂਲਾਂਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈਘੱਟ ਤੇ ਨਕਲ ਵਧੇਰੇ ਹੰੁਦੀ ਹੈ |ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਨਕਲ ਮਾਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂਦੂਰ ਤੇ ਬੇਈਮਾਨੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ | ਇਹ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖੀ ਤੋਂਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂਆਪਣੇ-ਆਪ ਤੋਂ ਵੀ ਦੂਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ |ਹਉਮੈ ਦਾ ਹਰ ਪਾਸੇ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ | ਬਾਣੀ ਵਿਚਲੀ ਮਿਠਾਸ ਅਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਭੁੱਲਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ | ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਸਿਰਜਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਜਿਥੇ ਸਿੱਖਸੱਭਿਆਚਾਰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਿਤ ਹੋ ਸਕੇ |

ਬੱਚਿਆਂਨੂੰ ਨਕਲ ਮਾਰਨ ਲਈਨਹੀਂ, ਸਗੋਂਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਸੇਵਾ ਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਲੜ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਵੇ | ਸਾਡੇ ਆਗੂਆਂ, ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਸਿੱਖੀ ਗੁਣਾਂਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਫਿਰ ਨਵੀਂਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜਾਇਆਜਾਵੇ |ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣਵਾਲੇ ਆਪ ਢਹਿੰਦੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ | ਨਸ਼ਿਆਂ, ਮਾਦਾ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਤੇ ਬੇਈਮਾਨੀ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ | ਸਾਨੂੰ ਆਤਮ-ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ |ਔਖੀ ਘੜੀ ਤੋਂ ਘਬਰਾ ਕੇ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਦਾ ਪੱਲਾ ਛੱਡਣਾ ਕਾਇਰਤਾ ਹੈ | ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨਦਿਆਂਹੋਇਆਂਦੁੱਖ ਨੂੰ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ-

ਕੇਤਿਆ ਦੂਖ ਭੂਖ ਸਦ ਮਾਰ¨

ਏਹਿ ਭਿ ਦਾਤਿ ਤੇਰੀ ਦਾਤਾਰ¨

ਆਵੋ, 'ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ' ਤੇ 'ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ' ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਅਰਦਾਸ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਾ ਰੱਖੀਏ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਾਈਏ |ਸੱਚ, ਸੰਤੋਖ ਤੇ ਵੀਚਾਰੁ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਈਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਉੱਦਮ ਵਿਚ ਕੋਈਘਾਟ ਨਾ ਆਉਣ ਦੇਈਏ | ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਛੋਟੀਆਂ ਕੌਮਾਂਜਿਵੇਂਕਿ ਯਹੂਦੀ, ਪਾਰਸੀ, ਜੈਨ ਆਦਿ ਹਨ, ਤੋਂਸਬਕ ਸਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ |ਇਹ ਕੌਮਾਂਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉੱਚੀਆਂਮੱਲਾਂਮਾਰ ਰਹੀਆਂਹਨ | ਇਹ ਲੋਕ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਬਾਰੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ, ਸਗੋਂਆਪਣੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਭਰਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੋਚਦੇ ਹਨ |ਉਨ੍ਹਾਂਦੀ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ | ਆਓ, ਗਰੀਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜੀਏ, ਗਰੀਬ ਬੱਚਿਆਂਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰੀਏ |ਗਿਆਨਦਾਨ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੋਰ ਕੋਈਦਾਨ ਨਹੀਂਹੈ |ਸਾਡੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੰੁਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਹੱਡ-ਤੋੜਵੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਝਿਜਕ ਕਿਉਾਹੈ? ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਨੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ |ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਇਸੇ ਰਾਹ ਤੁਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ |ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੌਮ ਨੂੰ ਵਿੱਦਿਆ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ |ਬੱਚਿਆਂਦੇ ਪੱਲੇ ਵਿੱਦਿਆਰਾਹੀਂਗਿਆਨ ਪਾਈਏ, ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਸਿਖਾਈਏ, ਬੇਈਮਾਨੀ ਅਤੇ ਨਸ਼ਿਆਂਤੋਂਦੂਰ ਰੱਖੀਏ, ਤਾਂਜੋ ਉਹ ਸਿੱਖਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜ ਸਕਣ ਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਮਨੁੱਖਬਣ ਕੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋ ਸਕਣ |

ਡਾ: ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ-ਮੋਬਾ: 94170-87328

ਪੋਸਟ ਕਰਤਾ: ਗੁਰਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ

Post Comment