ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਮਾਰਚ ਮਹੀਨਾ

ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਮਾਰਚ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਬੜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਲਾਹੇਵੰਦ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਸੁਧਰੇ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕਿਸਾਨਾਂ 'ਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਧ ਜਾਣ ਨਾਲ ਯੋਗ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਨਕਲੀ ਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਵੱਧ ਜਾਣ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਏਜੰਸੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਉਹ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤੱਕਦੇ ਹਨ। ਸਾਉਣੀ ਦੇ ਬੀਜ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਇਸ ਮੌਸਮ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਅਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪੂਸਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਯੰਗ ਫਾਰਮਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਵੱਲੋਂ ਬੱਲੋਵਾਲ ਸੌਂਕੜੀ ਵਿਖੇ ਇਕ ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ 5 ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ 7 ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਰੌਣੀ ਵਿਖੇ 11 ਮਾਰਚ ਨੂੰ, ਫਰੀਦਕੋਟ ਵਿਖੇ 19 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਤੇ ਬਠਿੰਡਾ 'ਚ 21 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਲਾਏ ਜਾਣਗੇ। ਮੁੱਖ ਮੇਲਾ ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਕੈਂਪਸ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ 15 ਤੇ 16 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬ ਯੰਗ ਫਾਰਮਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਪਣੇ ਰੱਖੜਾ ਕੈਂਪਸ 'ਤੇ 22 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ ਆਪਣੇ ਪੂਸਾ ਕੈਂਪਸ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ 6 ਤੋਂ 8 ਮਾਰਚ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਪੂਸਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲਾ ਲਾਵੇਗਾ। ਪੂਸਾ ਦੇ ਇਸ ਤਿੰਨ ਰੋਜ਼ਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ 'ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ' ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਖੇਤੀ ਮਾਹਰਾਂ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪੋ ਵਿਚ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਖੋਜ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਮਿਆਰੀ ਬੀਜ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਝੋਨਾ ਤੇ ਬਾਸਮਤੀ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਉਪਕੁਲਪਤੀ ਡਾ: ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀਆਂ ਸਫ਼ਲ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121 ਤੇ ਪੂਸਾ 1509 ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਵੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਵੱਲੋਂ ਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਝੋਨੇ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਪੀ.ਆਰ. 121, ਪੀ. ਆਰ. 122 ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ-3 ਦੇ ਬੀਜ ਵੀ ਥੋੜ੍ਹੀ-ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਸਾਲ ਬਾਸਮਤੀ ਦਾ ਭਾਅ ਚੰਗਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਰੁਝਾਨ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੱਲ ਹੈ। ਬਾਸਮਤੀ ਦੀਆਂ ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121 ਤੇ ਪੂਸਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਸਮਤੀ 1509 ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਰੱਖੜਾ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਵੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਣਗੇ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਸਾ 44 ਕਿਸਮ ਦੀ ਲੋੜ ਰੱਖੜਾ ਕਿਸਾਨ ਮੇਲੇ ਜਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਪੂਸਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। 

ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤੀ ਮੰਗ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਪੂਸਾ 1509 ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਬੀਜ ਹੀ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਬੀਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਮੰਡੀ 'ਚੋਂ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਮੰਡੀ 'ਚ ਨਕਲੀ ਤੇ ਗੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਬੀਜ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਵਿਕਣ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਪੂਸਾ 1509 ਕਿਸਮ ਖੇਤੀ ਖੋਜ 'ਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੈ। ਪੂਸਾ ਬਾਸਮਤੀ 1121 ਕਿਸਮ, ਜੋ ਸਭ ਦੂਜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਰਕਬੇ 'ਤੇ

Post Comment

ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਫਰਵਰੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ

ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਟਮਾਟਰਾਂ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਪੁੱਟ ਕੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਮੌਸਮ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਰੱਤਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ ਬਹਾਰ-1, ਪੰਜਾਬ ਵਰਖਾ ਬਹਾਰ-2, ਪੰਜਾਬ ਉਪਮਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਐਨ.ਆਰ.-7 ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਛੁਆਰਾ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਦੋਗਲੀ ਕਿਸਮ ਟੀ.ਐਚ.-1 ਦੀ ਜੇ ਪਨੀਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਬੀਜੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਏਕੜ ਵਿੱਚੋਂ 200 ਕੁਇੰਟਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 
ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 10 ਟਨ ਰੂੜੀ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਵੋ। ਬੂਟੇ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਿੱਛੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇਵੋ। ਮਿਰਚਾਂ ਦੀ ਜੇ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬੂਟੇ ਵੀ ਹੁਣ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਾ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸੁਰਖ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਗੁੱਛੇਦਾਰ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ 60 ਕੁਇੰਟਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੀ.ਐਚ.-1 ਅਤੇ ਸੀ.ਐਚ.-3 ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ 100 ਕੁਇੰਟਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਕੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਾਗ 10 ਟਨ ਰੂੜੀ   ਪਾਵੋ। ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ 25 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ, 75 ਕਿਲੋ ਸੁਪਰਫ਼ਾਸਫ਼ੇਟ ਤੇ 20 ਕਿਲੋ ਮੂਰੀਏਟ ਆਫ਼ ਪੋਟਾਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਵੋ। ਪਹਿਲੀ ਤੁੜਾਈ ਪਿੱਛੋਂ 25 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਹੋਰ ਪਾ ਦੇਵੋ। ਜੇ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਬੂਟੇ ਵੱਟਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਵੋ। ਵੱਟਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫ਼ਾਸਲਾ 60 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫ਼ਾਸਲਾ 45 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖੋ। ਜੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਮਿਰਚ ਦੀ

Post Comment

ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੀ ਸਫਲ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਅਜੇ ਤੱਕ ਹਰ ਸਾਲ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਤੇਲ ਬੀਜ ਦਰਾਮਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਫਸਲੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਤੇਲ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਖੇਤੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਲਈ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇਲ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਾੜੀ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਹਾੜੀ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੇਲ ਬੀਜ ਫਸਲ ਹੈ। 1990ਵਿਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਸਦਕਾ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਉੱਪਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੰਡੀਕਰਨ ਦੀ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਅਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮੁੱਲ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਇਕਦਮ ਘਟ ਗਿਆ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਮੰਡੀਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨਾਲ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਝੋਨਾ-ਕਣਕ ਫਸਲੀ ਚੱਕਰ ਹੇਠਲੇ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਕੁਝ ਰਾਹਤ ਮਿਲੇਗੀ ਸਗੋਂ ਖੇਤੀ ਲਾਗਤਾਂ ਵਿਚ ਕਮੀ ਆਏਗੀ ਅਤੇ ਤੇਲ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਖਪਤ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਕੇ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੋਏਗਾ।

ਸੁਧਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਚੋਣ: ਸਹੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਬੀਜ ਦੀ ਚੋਣ ਚੰਗੇ ਝਾੜ ਲਈ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੀਆਂ ਦੋਗਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਪੀ. ਐਸ ਐਚ. 996, ਪੀ. ਐਸ ਐਚ. 569, ਪੀ. ਐਸ ਐਫ ਐਚ. 118, ਐਸ ਐਚ 3322, ਜੀ. ਕੇ. ਐਸ. ਐਫ. ਐਚ. 2002 ਅਤੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੀ. ਐਸ ਐਚ. 996, ਪੀ. ਐਸ. ਐਚ. 569 ਅਤੇ ਪੀ. ਐਸ ਐਫ ਐਚ. 118 ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪਛੇਤੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਢੁਕਵੀਆਂ ਹਨ ।

ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਸਮਾਂ : ਜ਼ਿਆਦਾ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਬਹਾਰ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਈ ਦਸੰਬਰ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਸਭ ਤੋਂ ਢੁੱਕਵਾਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਜਨਵਰੀ ਵਿਚ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੀ. ਐਸ. ਐਚ. 569 ਜੋ ਕਿ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ, ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਢੁੱਕਵੀ ਹੈ।ਜੇਕਰ ਬਿਜਾਈ ਫਰਵਰੀ ਤੱਕ ਪਛੜ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਨੀਰੀ ਰਾਹੀਂ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ

Post Comment

ਸਰਦੀ ਰੁੱਤੇ ਸ਼ਹਿਦ ਦੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਇੰਜ ਕਰੋ

ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਸਰਦੀ ਦੇ ਮੌਸਮ 'ਚ ਤਾਪਮਾਨ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਰਾ ਵੀ ਜੰਮਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧੁੰਦ ਅਤੇ ਬੱਦਲਵਾਈ ਕਾਰਨ ਮੱਖੀਆਂ ਬਕਸੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ। ਸਰਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ 'ਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਫੁੱਲ-ਫਲਾਕੇ ਦੀ ਥੁੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਸਰ੍ਹੋਂ ਜਾਤੀ ਤੇ ਸਫੈਦੇ ਦੇ ਫੁੱਲ ਇਸ ਥੁੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਮਜ਼ੋਰ ਬਕਸਿਆਂ 'ਚ ਤਾਂ ਮੱਖੀਆਂ ਪੂੰਗ ਦੀ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖਭਾਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੂੰਗ ਮਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਟੁੰਬ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਸਰਦੀ ਲੰਘਾ ਸਕਣ, ਇਸ ਲਈ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਕੇ ਯਾਨੀ ਯੋਗ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਕਟੁੰਬਾਂ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ: ਸਰਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਟੁੰਬਾਂ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਕਟੁੰਬ ਦੀ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਯੋਗ ਤੇ ਠੀਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਨਵੀਂ ਗਰਭਤ ਰਾਣੀ ਮੱਖੀ ਵਾਲੇ ਕਟੁੰਬ ਸਫਲਤਾ ਪੂਰਵਕ ਸਰਦੀ ਲੰਘਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸਵੇਰੇ ਸਵਖਤੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮੀ ਦੇਰ ਨਾਲ ਬਕਸੇ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਠੰਡ 'ਚ ਬਕਸੇ ਖੋਲ੍ਹਣ ਨਾਲ ਝੁੰਡ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਦੀਆਂ 'ਚ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਬਕਸੇ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਧੁੱਪ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਘੱਟ ਬਲਤਾ ਵਾਲੇ ਕਟੁੰਬਾਂ ਨੂੰ ਸਰਦੀ ਦੇ ਮੌਸਮ 'ਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਔਂਕੜਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਟੁੰਬਾਂ ਨੂੰ ਤਕੜੇ ਕਟੁੰਬਾਂ 'ਚੋਂ ਮੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਪੂੰਗ ਵਾਲੇ ਫਰੇਮ ਕੱਢ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਲਤਾ ਵਧਾਈ ਜਾ ਸਕੇ।

Post Comment

ਨਵੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਖੇਤੀ ਰੁਝੇਵੇਂ

ਗੰਢੇ : ਗੰਢਿਆਂ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ 4-5 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਨੂੰ 8 ਮਰਲੇ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਿਆਰੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਬੀਜੋ। ਇਹ ਪਨੀਰੀ ਇਕ ਏਕੜ ਖੇਤਰ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ 4 ਤੋਂ 6 ਕੁਇੰਟਲ ਗੰਢਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਧੀਆ, ਮੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਇਕੱਲੀ ਗੰਢ (ਦੋ ਨਾ ਹੋਣ) ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰੋ। ਪੰਜਾਬ ਨਰੋਆ, ਪੀ. ਆਰ. ਓ. 6, ਪੰਜਾਬ ਸਿਲੈਕਸ਼ਨ, ਪੰਜਾਬ 48 ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਾਈਟ ਕਿਸਮਾਂ ਵਰਤੋ। ਬਿਜਾਈ ਵੱਟਾਂ ਤੇ ਕਰੋ ਅਤੇ ਵੱਟਾਂ ਦੇ ਫਾਸਲੇ 60 ਸੈ. ਮੀ. ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਗੰਢੇ ਦਾ ਫਾਸਲਾ 30 ਸੈ. ਮੀ. ਰੱਖੋ। ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਹਲਕਾ ਪਾਣੀ ਦੇ ਦਿਓ।

ਹਰੇ ਪੱਤੇ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ : ਪਾਲਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਕਰਕੇ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿਚ ਭੇਜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਓ। ਹਰ ਕਟਾਈ ਤੇ 20 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਖਾਦ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਓ ਤਾਂ ਜੋ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਪੱਤੇ ਨਿਕਲਣ। ਮੇਥੀ ਅਤੇ ਪਾਲਕ ਨੂੰ ਹਫਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਪਾਣੀ ਦਿਓ। ਸਲਾਦ ਦੇ ਬੀਜ ਜਾਂ ਪਨੀਰੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 55 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ, 75 ਕਿਲੋ ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਓ। ਕਤਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਫ਼ਾਸਲਾ 45 ਅਤੇ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖੋ।

ਮਟਰ : ਅੱਧ ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਮਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਪੰਜਾਬ 87, ਪੰਜਾਬ 88, ਪੰਜਾਬ 89 ਅਤੇ ਮਿੱਠੀ ਫਲੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ 30×10 ਸੈ. ਮੀ. ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ ਕਰੋ। ਬੀਜ ਨੂੰ ਇਕ ਗ੍ਰਾਮ ਬਾਵਿਸਟਨ ਜਾਂ 2 ਗ੍ਰਾਮ ਕੈਪਟਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੋਧ ਲਓ ਅਤੇ ਬਿਜਾਈ ਵੇਲੇ 45 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਅਤੇ 155 ਕਿਲੋ ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰਫਾਸਫੇਟ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪਾਓ।

ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਬੀਜ 30 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਵਰਤੋ। ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਸਟੌਂਪ 1.0 ਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦਾ ਮਟਰ ਉੱਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 200 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਇਕਸਾਰ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ। ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਵਿਚ ਕਰੋ।

ਮਿਰਚਾਂ : ਸੀ. ਐਚ. 1, ਸੀ. ਐਚ. 3, ਪੰਜਾਬ ਸੁਰਖ, ਪੰਜਾਬ ਲਾਲ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਗੁੱਛੇਦਾਰ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ 15 ਸੈ. ਮੀ. ਉੱਚੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਕਿਆਰੇ ਵਿਚ ਬੀਜ ਦਿਓ। ਇਕ ਏਕੜ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਬੀਜ ਨੂੰ ਇਕ ਮਰਲੇ ਥਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜੋ।

Post Comment

ਵਿਸਰ ਗਿਆ ਸੰਸਾਰ

ਐਤਵਾਰ ਦਾ ਦਿਨ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮੈਂ ਅੱਜ ਜ਼ਰਾ ਚਿਰਾਕਾ ਉੱਠਿਆ ਸੀ। ਚਾਹ ਦਾ ਖਾਲੀ ਗਿਲਾਸ ਮੈਂ ਅਜੇ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਵਿੱਚੋਂ ਭਾਈ ਜੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ,  ਸੰਤੋਖਾ ਮਿਸਤਰੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ, ਦੁਪਹਿਰੇ 2 ਵਜੇ ਸੰਸਕਾਰ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਲੱਕੜ ਪਾਉਣੀ ਹੈ, ਉਹ ਮੰਦਰ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੀ ਲੰਬੜਾਂ ਦੀ ਟਰਾਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦੇਵੇ।

ਸੰਤੋਖੇ ਮਿਸਤਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਮੈਂ ਅਤੀਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਡੂੰਘੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਉਤਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਨਾਮ, ਬਚਨਾ, ਹਜ਼ਾਰਾ, ਪਠਾਣ, ਬਲੰਟਰੀਆ, ਰੰਗੀ ਰਾਮ, ਮਾਧੋ, ਬਲੈਤੀ, ਬਨਾਰਸੀ, ਰੂਪਾ, ਕਾਲੂ, ਬਾਸਾ, ਨਿਸ਼ਾ ਰਾਮ, ਆਦਿ ਮੇਰੇ ਚੇਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਨਾਮ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਉਸ ਗੱਡਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਖਰੀ ਚਿਰਾਗ ਸੰਤੋਖਾ ਮਿਸਤਰੀ ਅੱਜ ਇਸ ਫਾਨੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਕੂਚ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸੰਤੋਖੇ ਦੀ ਮੌਤ ਗੱਡਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਉਸ ਕਲਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੈ, ਜੋ ਮਸ਼ੀਨੀਕਰਨ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਸਤਿਤਵ ਖੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਬਾਪੂ ਨਾਲ ਦਾਤੀ,  ਖੁਰਪੇ ਚੰਡਵਾਉਣ ਅਤੇ ਕਣਕ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਫਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਹਲ ਦੀ ਫਾਲੀ ਅਤੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਹਲ ਦੇ ਫਾਲੇ ਨੂੰ ਚੰਡਵਾਉਣ ਲਈ ਤਰਖਾਣਾਂ ਦੇ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਕਾਰਖਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੱਡੇ ਜੋੜੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਉਸ ਦਰੱਖਤ ਹੇਠ ਸਿਖਰ ਦੁਪਹਿਰੇ ਮੈਂ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਹੁੰਦੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਨੋਕ-ਝੋਕ ਸੁਣਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਮਿਸਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਸੰਤੋਖਾ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਢੇ 6 ਫੁੱਟ ਲੰਮਾ ਕੱਦ, ਲੋਹੇ ਦੇ ਪੋਲਾਂ ਵਰਗੇ ਨਿੱਗਰ ਅੰਗ ਪੈਰ ਅਤੇ ਆਇਰਨ ਦੀ ਕੁਠਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਟ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਲੋਹੇ ਵਰਗਾ ਰੰਗ ਅੱਜ ਵੀ ਮੇਰੇ ਚੇਤੇ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂ ਦਾ ਤਿਉਂ ਵਸਿਆ ਪਿਆ ਹੈ।

ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਫਿੱਡੇ, ਪੁਰਾਣੇ ਅੰਬਾਲਾ ਰੋਪੜ, ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ (ਨਵਾਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਮਾਰਗ) ਦੇ ਰਸਤੇ ‘ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਲੋਹ (ਲੰਗਰ) ਲਗਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਪੈ ਗਿਆ, ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਫਿੱਡੇ ਕਿਵੇਂ ਜੁੜ ਗਿਆ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ।

ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਮੇਰਾ ਇਹ ਪਿੰਡ ਲੱਕੜ ਦੇ ਗੱਡੇ ਅਤੇ ਗੱਡਿਆਂ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ (ਦੋ ਲੱਕੜ ਦੇ ਪਹੀਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ) ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਗੱਡੇ ਜੋੜੀਆਂ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਭਾਵੇਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਮਸ਼ੀਨੀਕਰਨ ਦਾ ਯੁਗ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਗੱਡਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਰਬੜ ਦੇ ਟਾਇਰਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਰੇੜ੍ਹੀਆਂ ਅਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਟਰਾਲੀਆਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਬਲਦਾਂ ਨਾਲ ਜੂਤਣ ਵਾਲਾ ਲੱਕੜ ਦਾ ਗੱਡਾ ਹੀ ਕਿਸਾਨੀ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਾਧਨ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਗੱਡੇ ਅਕਸਰ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਇੱਕ ਤੀਹੇ ਦਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਬੱਤੀਏ ਦਾ। ਤੀਹੇ ਦਾ ਗੱਡਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹਲਕਾ, ਪਹੀਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕੁਝ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਆਮ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਖਿੱਚਣਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਬੱਤੀਏ ਦਾ ਗੱਡਾ ਕੁਝ ਭਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਲੰਬਾਈ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਪਹੀਏ ਥੋੜ੍ਹੇ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਵਿੱਢ ਵੀ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ (ਗੱਡੇ ਦੇ ਸਿੱਪ ਉੱਤੇ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲਾਏ ਜਾਤੂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਪਰ ਪਾਏ ਲੋਹੇ ਦੇ ਪੋਲਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਢ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ) ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਤਗੜੇ ਬਲਦਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਸੀ।

ਗੱਡੇ ਦੀ ਬਣਤਰ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਡੇ ਦਾ ਸਿਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੋ ਲੰਬੇ ਮੋਟੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਸ਼ਤੀਰਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ‘ਵੀ’ ਅੱਖਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਤੰਗ ਅਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਚੌੜਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜੋੜਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੋੜੇ ਦੇ ਅਗਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਨ ਲਈ ਵਿਚਕਾਰ ਲੱਕੜ ਦੀ ਮੋਗਰੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਰਗਾ ਟੁਕੜਾ ਫਿੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਗਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੋੜੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਫੱਟੀਆਂ ਲਗਾ ਕੇ ਧਰਾਤਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿੱਤਲ ਦੇ ਕੋਕੇ ਲਗਾ ਕੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸੋਹਣਾ ਅਤੇ ਚਮਕਦਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਿੱਪ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਵਿੱਥ ‘ਤੇ ਮੋਰੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਦੇ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਡਿੱਗਣੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਡੰਡੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਤੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਗੱਡੇ ਦੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਸਮੇਂ ਬੈਲੰਸ ਕਰਨ ਲਈ ਗੋਡੂਆ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਿੱਪ ਦੇ ਉੱਤੇ ਪਹੀਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਲੱਕੜ ਦੇ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਯੰਤਰ ਫਿੱਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਕੰਨ ਗੱਡੇ ਵਿੱਚ ਲੱਦੇ ਸਾਮਾਨ ਨੂੰ ਪਹੀਆਂ ਨਾਲ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਸਨ। ਸਿੱਪ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ ਦੋ ਮੋਟੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਬਾਲੇ ਫਿੱਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟਿਕਾਣੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਿੱਪ ਵਿੱਚ ਪਹੀਏ ਫਿੱਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪੈਂਜਣੀ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਟਿਕਾਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਫਿੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਿੱਪ ਦੇ ਹੇਠ ਸਾਮਾਨ ਰੱਖਣ ਲਈ ਖਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭੰਡਾਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ।

ਗੱਡੇ ਦੇ ਪਹੀਏ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੱਕੜ ਦੇ ਪੂਰੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਗੋਲ ਮੁੱਢ ਜੋ ਲਗਪਗ 2 ਤੋਂ ਢਾਈ ਫੁੱਟ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਖਰੀਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਹਾੜੇ ਨਾਲ ਤਰਾਸ਼ਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਰੰਦੇ ਨਾਲ ਵਿਚਕਾਰ ਤੋਂ ਮੋਟਾ ਅਤੇ ਸਾਈਡਾਂ ਤੋਂ ਪਤਲਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹੀਏ ਦੀ ਨਾਭ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਇਸ ਨਾਭ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਛੇਕ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਰ ਪਾਰ ਲੱਕੜ ਦੇ ਮੋਟੇ ਟੁਕੜੇ ਪਹੀਏ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਫਿੱਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਜ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮਗਰੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਰਧ ਚੰਦ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਫੱਟੀਆਂ ਨੂੰ ਫਿੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਠੀਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਪੁੱਠੀ ਦੀ ਮੋਟਾਈ ਲਗਪਗ 5 ਇੰਚ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਨਾਭ ਦੇ ਐਨ ਵਿਚਕਾਰ ਤੋਂ 2 ਇੰਚ ਮੋਟੀ ਮੋਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਲੋਹੇ ਦੀ ਲੱਠ ਲੰਘਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਧੁਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਹਰੋਂ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਲੱਕੜ ਵਿੱਚ ਫਿੱਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਪਹੀਏ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਡਿੱਗਣੋਂ ਰੋਕਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੈਂਜਣੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਲੱਠ ਅੰਦਰਲੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਪ ਦੇ ਨਾਲ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਲੱਕੜ ਵਿੱਚ ਫਿੱਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੱਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਬਲਦਾਂ ਨੂੰ ਗੱਡੇ ਅੱਗੇ ਜੋੜਨ ਲਈ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਲੱਕੜ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਲੇ ਨੂੰ ਗੱਡੇ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਅਗਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਖਾਸ ਕੱਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਰੱਸੇ ਨਾਲ ਨੈੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨੈੜ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਲੇ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਨੂੰ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਜੋਤਣ ਲਈ ਗੋਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਕੰਨ੍ਹੇ ਨੂੰ ਜੋਲਾਉਣ ਸਮੇਂ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਪਹੁੰਚੇ। ਪੰਜਾਲੇ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਸਿਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਰੱਸੀ ਜਾਂ ਚਮੜੇ ਦੇ ਪਟੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਬਲਦਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਲੇ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਸਿਰਿਆਂ ਉੱਤੇ 1 ਫੁੱਟ ਲੰਮੇ ਅਤੇ 2 ਇੰਚ ਚੌੜੀ ਲੱਕੜ ਦੀ ਲੱਠ ਲਟਕਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਛੋਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੋਏ ਇਹ ਗੱਡੇ ਜਿੱਥੇ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਨ, ਉੱਥੇ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀਆਂ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ, ਗਮੀਆਂ ਤੇ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਸਿੰਵੀ ਬਣਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਆਮ ਲੋਕ ਮੇਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗੱਡਿਆਂ ‘ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਅੱਜ ਸੰਤੋਖੇ ਮਿਸਤਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਮੌਤ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਉਸ ਪੁਰਾਣੀ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਆਖਰੀ ਚਿਰਾਗਾਂ ਦੀ ਬੁਝ ਗਈ ਲੋਅ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਕਲਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਦੀਵੀ ਹਨੇਰੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਦੱਬੀ ਗਈ ਹੋਵੇ।

ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ

ਮੋਬਾਈਲ:- 92165-15008

Post Comment

ਕਣਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਲੈਣ ਲਈ ਨਦੀਨ ਅਤੇ ਖਾਦ ਪ੍ਰਬੰਧ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੁਕਤੇ

ਕਣਕ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹਾੜੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸਫ਼ਲ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਚੰਗੇ ਬੀਜ, ਖਾਦ, ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਦੀਨਾਂ ਦੇ ਸੁਯੋਗ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕਾਬੂ ਨਾ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਣਕ ਦਾ ਝਾੜ 80 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੱਕ ਘਟ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਗਿਣਤੀ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ, ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਆਦਿ ਉੱਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਕਿਸਾਨ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਝੋਨੇ-ਕਣਕ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ 'ਚ ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿਚ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ 'ਚ ਜੌਂਧਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਣਕ ਵਿਚ ਚੌੜੀ ਪੱਤੀ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਥੂ, ਮੈਨਾ, ਮੈਨੀ, ਜੰਗਲੀ ਪਾਲਕ, ਸੇਂਜੀ, ਪਿੱਤ ਪਾਪੜਾ, ਕੰਡਿਆਲੀ ਪਾਲਕ, ਬਿੱਲੀ ਬੂਟੀ , ਤੱਕਲਾ, ਹਾਲੋਂ ਅਤੇ ਬਟਨ ਵੀਡ ਵੀ ਉਗਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਜੰਗਲੀ ਜਵੀਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ, ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਅਤੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਪੂਰਾ ਲਾਭ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਣਕ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਗੁੱਲੀ ਡੰਡੇ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ:

ਜੰਗਲੀ ਜਵੀ / ਜੌਧਰ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ : ਇਸ ਨਦੀਨ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਐਵਾਡੈਕਸ ਬੀ. ਡਬਲਯੁੂ 1.0 ਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ 200 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਬਣਾ ਕੇ ਕਰੋ । ਇਹ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈ ਉੱਡਣਸ਼ੀਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਐਵਾਡੈਕਸ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਕਰੋ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਰਲੀ 2-3 ਸੈਂ. ਮੀ: ਤਹਿ ਵਿਚ ਮਿਲਾਓ। ਬਿਜਾਈ ਡਰਿੱਲ ਨਾਲ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸੁਹਾਗਾ ਨਾ ਮਾਰੋ।

ਕਣਕ ਵਿਚ ਜੌਂਧਰ

ਚੌੜੀ ਪੱਤੀ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ : 2, 4 ਡੀ ਦਵਾਈ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਉਦੋਂ ਕਰੋ ਜਦ ਕਣਕ ਨੇ ਪੂਰਾ ਬੂਝਾ ਮਾਰ ਲਿਆ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਦਵਾਈ ਸੁਕੀ 2, 4 ਡੀ (ਸੋਡੀਅਮ ਸਾਲਟ) ਅਤੇ ਤਰਲ 2, 4 ਡੀ (ਐਸਟਰ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਇਕ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ 250 ਗ੍ਰਾਮ ਜਾਂ 250 ਮਿ.ਲੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਕਰੋ। ਇਸ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਅਗੇਤੀ ਬੀਜੀ ਕਣਕ ਉੱਪਰ 35-45 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਪਛੇਤੀ ਬੀਜੀ ਕਣਕ ਉੱਪਰ 45-55 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਹੀ ਕਰੋ। ਜੇ ਕਣਕ ਵਿਚ ਰਾਇਆ ਜਾਂ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੀਆਂ ਆਡਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ 2, 4 ਡੀ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਨਾ ਕਰੋ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਕੰਡਿਆਲੀ ਪਾਲਕ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੋਵੇ ਉੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ ਐਲਗ੍ਰਿਪ ਦਵਾਈ 10 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ 100 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਇਕਸਾਰ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ । ਚੌੜੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਲੇ ਨਦੀਨ ਬਟਨ ਬੂਟੀ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਏਮ/ ਅਫਨਿਟੀ (ਕਾਰਫੈਨਟਰ-ਾਜ਼ੋਨ-ਈਥਾਈਲ 40 ਡੀ ਐਫ) 20 ਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਨੂੰ 200 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ । ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਕੱਟ ਵਾਲੀ ਨੋਜ਼ਲ ਹੀ ਵਰਤੋ ਅਤੇ ਛਿੜਕਾਅ ਸਵੇਰੇ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਅਦਲ-ਬਦਲ ਕੇ ਕਰੋ ਤਾਂ ਕਿ ਨਦੀਨਾਂ ਵਿਚ ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਹਿਣ-ਸ਼ਕਤੀ ਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। (ਬਾਕੀ ਅਗਲੇ ਅੰਕ 'ਚ)

-ਸ਼ੈਲੀ ਨਈਅਰ, ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ

-ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ।

Post Comment

ਪੁਕਾਰ ਇਕ ਕਿਸਾਨ ਦੀ

ਮੈਂ ਕਿਸਾਨ ਬੋਲਦਾ ਹਾਂ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਮੈਨੂੰ। ਕਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਅਸੀਂ ਦਿਨ-ਕੱਟੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਨਾ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਬੱਖੀਆਂ 'ਕੱਠੀਆਂ ਹੋਗੀਆਂ, ਧੌਣ ਆਕੜਗੀ, ਲੱਕ ਸੁੱਕ ਗਏ ਪਰ ਕਦੇ ਸੁੱਖ ਨਾ ਮਿਲਿਆ। ਆਖਰ ਇਹੀ ਜੂਨ ਹੰਢਾਉਣ ਆਇਆ ਸੀ ਮੈਂ ਇਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ? ਵੱਟਾਂ 'ਤੇ ਜਵਾਨੀ ਰੁਲ ਗਈ, ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਬੁਢਾਪਾ। 'ਮਿਹਨਤ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ' ਵਾਲਾ ਅਖਾਣ ਵੀ ਮੇਰੇ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਨ੍ਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਮੇਰੇ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ 1 ਅਰਬ 21 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਢਿੱਡਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਜੇ ਮੈਂ ਇਕ ਸਾਲ ਵੀ ਫ਼ਸਲ ਨਾ ਉਗਾਵਾਂ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਭੁੱਖੇ ਮਰਨਗੇ। ਏਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਦੇਸ਼ ਦੇ 50 ਕਰੋੜ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਢਿੱਡਾਂ ਦਾ ਵੀ ਫਿਕਰ ਏ ਮੈਨੂੰ। ਉਦਯੋਗ ਜਗਤ ਨੂੰ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਵੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹੀ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਪਰ ਆਪਣੇ ਢਿੱਡ ਦਾ ਕੀ ਕਰਾਂ? ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇਹੀ ਹਾਲ ਹੈ ਕਿ ਮੁੜ੍ਹਕੇ 'ਚ ਭਿੱਜਿਆ ਇਕੋ-ਇਕ ਕੁੜਤਾ-ਪਜ਼ਾਮਾ ਮੈਂ ਸਾਲ ਭਰ ਹੰਢਾਅ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਘਰ ਵਾਲੀ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਨਵਾਂ ਸੂਟ ਲਿਆ ਦੇ, ਪਰ ਕੀ ਕਰਾਂ। ਆਏ ਸਾਲ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਜਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜੇ ਤਾਂ ਬਾਕੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਆੜ੍ਹਤੀਏ ਦਾ। ਮੇਰੇ ਜਵਾਕ ਬਸ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਕੀ ਕਰਨ ਉਹ? ਜੇ ਹਕੂਮਤਾਂ ਨੂੰ ਪੋਹ ਦੀ ਰੁੱਤੇ ਹੱਡਾਂ ਨੂੰ ਚੀਰਦੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਵੱਲੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਅਨਾਜ ਅੱਜ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨਾਂ ਹੇਠ ਨਾ ਸੜਦਾ। ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਹੱਡ ਖੋਰ ਕੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਅਨਾਜ ਨੂੰ ਸੜਦਾ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਹੰਝੂ ਵਹਿ ਤੁਰਦੇ ਨੇ। ਮੇਰੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਹੋ ਕੇ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਥੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ 1951 ਵਿਚ ਸਿਰਫ 52 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਅਨਾਜ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤੇ ਅੱਜ 255 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਸਾਂਭਿਆ ਨ੍ਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਇਸ ਅਨਾਜ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਦਲੇ ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਮਿਲਿਆ? ਸਿਰਫ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ, ਪਰਿਵਾਰਾਂ 'ਚ ਚੀਕ-ਚਿਹਾੜਾ, ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ ਭਾਰ, ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਹੋਰ ਪਤਾ ਨ੍ਹੀਂ ਕੀ ਕੁਝ! ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਮਾਰ ਵੀ ਆਖਰ ਮੇਰੇ 'ਤੇ, ਹਕੂਮਤ ਵੀ ਮੇਰੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਤੇ ਵਿਚੋਲਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੀ ਮੇਰੇ ਵੈਰੀ ਬਣ ਗਏ।

ਵਤਨ ਦੇ 41 ਫ਼ੀਸਦੀ ਮੇਰੇ ਭਰਾ ਖੇਤੀ ਛੱਡਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਬੈਠੇ ਨੇ। 1981 ਤੋਂ 2001 ਤੱਕ ਮੇਰੇ 84 ਲੱਖ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਫਾਹਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਮੇਰੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਏ. ਸੀ. ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਮੇਰੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਮੇਰੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਕਰੋ। ਮੇਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਜਵਾਕ ਵੀ ਚੰਗੀ ਵਿੱਦਿਆ ਲੈ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੇ ਨੇ। ਜੇ ਮੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਤੁਹਾਡੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਸੋਚਣਾ ਜੇ!

ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਝੇਰਿਆਂ ਵਾਲੀ

-ਮੋਬਾ: 75893-92589

ਪੋਸਟ ਕਰਤਾ: ਗੁਰਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ 

Post Comment

ਮੇਲਾ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ

ਕਹਿੰਦਾ ਜੱਸੋਵਾਲ ਸ਼ੇਰ ਬੱਗਿਆ।

ਸੁਣ ਤੂੰ ਦੁੱਲਿਆ- ਸੁਣ ਤੂੰ ਜੱਗਿਆ।

ਮੇਲਾ ਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੱਗਿਆ।  ਪਰਗਟਾ ਕਹਿ ਗੁਰਮੇਲੇ ਨੂੰ।

ਨਾਭੇ ਸ਼ਹਿਰ ਰੌਣਕਾਂ ਲੱਗੀਆਂ। ਦੁਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀ ਮੇਲੇ ਨੂੰ।

* ਖਲਕਤ ਦੂਰੋਂ-ਦੂਰੋਂ ਆਉਣੀ।

ਬਾਜ਼ੀਗਰਾਂ ਬਾਜੀ ਹੈ ਪਾਉਣੀ,

ਬੀਨਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਬੀਨ ਵਜਾਉਣੀ।

ਰੌਣਕ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਨੇ ਲਾਉਣੀ। ਸੱਦ  ਲਿਆ ਤੂੰ ਜਗਮੇਲੇ ਨੂੰ।

ਨਾਭੇ ਸ਼ਹਿਰ ਰੌਣਕਾਂ ਲੱਗੀਆਂ…

* ਰਾਵਣ ਹੈ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸਾੜਨਾ,

ਨਿੰਮ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕਰੇਲਾ ਚਾੜਨਾ।

ਕਰਨੀ ਕੁੱਲ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਤਾੜਨਾ।

ਮੁੜ ਕੇ ਨਸ਼ਾ ਘਰੇ ਨੀ ਵਾੜਨਾ। ਕਹਿੰਦੇ ਤੂੰ ਜਸਮੇਲੇ ਨੂੰ।

ਨਾਭੇ ਸ਼ਹਿਰ ਰੌਣਕਾਂ ਲੱਗੀਆਂ…

* ਉੱਠ ਖੜ ਹੋ ਤਿਆਰ ਤੂੰ ਗੱਜਣਾ।

ਤੂੰ ਵੀ ਸੁਣ ਲੈ ਸੁਰਜਣਾ ਸੱਜਣਾ।

ਖਾੜਾ ਗੌਣ ਦਾ ਉੱਥੇ ਲੱਗਣਾ।

ਤੂੰਬੀ ਨਾਲ ਦੋਤਾਰਾ ਵੱਜਣਾ।  ਦੱਸਦਾ ਸਾਧ ਹੈ ਚੇਲੇ ਨੂੰ।

ਨਾਭੇ ਸ਼ਹਿਰ ਰੌਣਕਾਂ ਲੱਗੀਆਂ…

* ਮੇਲਾ ਜੱਸੋਵਾਲ ਜਦ ਲਾਉਂਦਾ।

ਜੱਟ  ਤਾਂ ਧੰਨ ਧੰਨ ਕਰਵਾਉਂਦਾ।

ਜਿਹੜਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਬਚਾਉਂਦਾ।

ਸਾਰਾ ਮੁਲਖ  ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ। ਜੋੜ ਟਰੈਕਟਰ ਠੇਲੇ ਨੂੰ।

ਨਾਭੇ ਸ਼ਹਿਰ ਰੌਣਕਾਂ  ਲੱਗੀਆਂ…

* ਕਹਿੰਦਾ ‘ਦੇਵ ਥਰੀਕਿਆਂ’ ਵਾਲਾ।

ਮੇਲੇ ਚੱਲ ਤੂੰ ਲਾ ਨਾ ਟਾਲ੍ਹਾ।

ਨਾਭੇ ਜਾਣਾ ਬੜਾ ਸੁਖਾਲਾ।

ਆਹ ਚੁੱਕ ਚਾਬੀ ਖੋਲ੍ਹੇ ਕੇ ਭਾਲ੍ਹਾ, ਲੈ ਲੈ ਪੇਸੇ ਧੇਲੇ ਨੂੰ।

ਨਾਭੇ ਸ਼ਹਿਰ ਰੌਣਕਾਂ ਲੱਗੀਆਂ- ਦੁਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀ ਮੇਲੇ ਨੂੰ।

ਦੇਵ ਥਰੀਕਿਆਂ ਵਾਲਾ

Post Comment

ਪੰਜਾਬੀਓ! ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ 'ਹਰੀ ਖਾਦ' ਨਾਲ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਪਜਾਊਪਣ

ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬੀਜੀ ਗਈ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਹਰੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੀ ਵਾਹ ਕੇ ਖੇਤੀ ਸੰਦਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ
ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਗਲ ਸੜ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਇਸ ਮੌਕੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕੱਟਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਵੱਢ ਕੇ ਅਗਲੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜਣ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਹੀ ਕਿਸਾਨ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾੜ ਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ 246 ਲੱਖ ਟਨ ਪਰਾਲੀ ਅਤੇ ਫੱਕ ਵਿਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਹਵਾ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ 'ਚ 0.02 ਤੋਂ 0.25 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੱਕ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦਾ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਦੀ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਇਸ ਨਾਲੋਂ ਦੁਗਣੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੈਵਿਕ ਮਾਦੇ ਦੇ ਘਟਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਗੁਣ ਵਿਗੜ ਰਹੇ ਹਨ ਸਗੋਂ ਇਸ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਕਿਸਾਨ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨ ਤਾਂ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਵੇਚ ਕੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਮੋਟੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪੱਠਿਆਂ ਅਤੇ ਮਲਚਿੰਗ ਵਰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਵਰਗੇ ਸੰਦਾਂ ਨਾਲ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਕੁਤਰ ਕੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਖਿਲਾਰਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਦੇ ਬਗ਼ੈਰ ਕਣਕ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੇਕਰ ਕਿਸਾਨ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾਂਭ ਲੈਣ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਬੀਜਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ 'ਮਲਚਿੰਗ' ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਸਾਨ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨਾਲ ਬਾਗਾਂ, ਕਮਾਦ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਮਲਚਿੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਲਚਿੰਗ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਚਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕਾਫੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਫਰਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲੀ ਰਹਿ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ 10 ਇੰਚ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਤਹਿ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਨਾ ਪੈ ਸਕਣ ਕਾਰਨ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ਕਪਨ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗਾ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਵੀ ਖਪਤ ਘੱਟ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦਾ ਖਰਚਾ ਵੀ ਘਟੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਲਦੀ ਵਿਚ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਗਰਮੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਤਹਿ ਵਿਛਾ ਕੇ 'ਮਲਚਿੰਗ' ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਾਗ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਫਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਵਿਚਲੀ ਖ਼ਾਲੀ ਪਈ ਥਾਂ 'ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਲਚਿੰਗ ਲਈ ਖੇਤ ਵਿਚ ਵਿਛਾਈ ਗਈ ਪਰਾਲੀ ਗਲ ਸੜ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਉਪਜਾਊਪਨ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦੇ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਫ਼ਾਇਦਿਆਂ ਕਾਰਨ ਕਿਸਾਨ ਮਲਚਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਹਰੀ ਖਾਦ' ਬੀਜ ਕੇ ਵੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਭੌਤਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬੀਜੀ ਗਈ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਹਰੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੀ ਵਾਹ ਕੇ ਖੇਤੀ ਸੰਦਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਗਲ ਸੜ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਹਾੜੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਥੀ, ਮਸਰੀ, ਸੇਂਜੀ, ਬਰਸੀਮ ਵਰਗੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਾਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਾਲ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਸਥਿਰੀਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਰੀ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਚੁਣੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਫ਼ਸਲ ਅਜਿਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜੋ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਦੇ ਸਕੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਖਪਤ ਵੀ ਘੱਟ ਕਰੇ। ਹਰੀ ਖਾਦ ਲਈ ਡੂੰਘੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰੀ ਖਾਦ ਵਾਲੀ ਚੁਣੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਗ ਸਖ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਅਤੇ ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਕੀਟ ਅਤੇ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਹਰੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿਚ ਦਬਾਉਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਖਾਸ ਅਵਸਥਾ 'ਤੇ ਹੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚੋਂ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲਾਭਦਾਇਕ ਅੰਸ਼ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਇਹ ਸਮਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ 50 ਫੀਸਦੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਫੁੱਲ ਆ ਗਏ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਪਲਟਣ ਵਾਲੇ ਹਲ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਦਬਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਰਸੀਮ ਦੀਆਂ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਕਟਾਈਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਣਕ, ਗੰਨਾ, ਆਲੂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਕਰੀਬ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹਰੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਦਬਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਰੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਪਰੋਕਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਨੁਕਤਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਕੇ ਕਿਸਾਨ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਖਰਚੇ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

-ਉਪ-ਦਫ਼ਤਰ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ

ਈਮੇਲ. harman.ajitgurdaspur@gmail.com

ਪੋਸਟ ਕਰਤਾ: ਗੁਰਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ

Post Comment

ਕਮਾਦ ਦੀ ਸਫਲ ਕਾਸ਼ਤ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ?

ਕਣਕ-ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਮਾਦ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤੀਜੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਸਾਲ 2009-10 ਦੌਰਾਨ ਗੰਨੇ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 81000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੇਵਲ 63000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਾਰੀਆਂ ਖੰਡ ਮਿੱਲਾਂ ਕੇਵਲ 175000 ਟਨ ਗੰਨੇ ਦੀ ਪਿੜਾਈ ਕਰ ਸਕੀਆਂ ਸਨ ਜਦ ਕਿ ਸਾਲ 2008-09 ਦੌਰਾਨ 250000 ਟਨ ਗੰਨਾ ਪੀੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 1965-66 ਵਿਚ ਕੇਵਲ 6 ਖੰਡ ਮਿੱਲਾਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਗੰਨਾ ਪੀੜਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ 4950 ਟਨ ਸੀ। ਇਸ ਵਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਖੰਡ ਮਿੱਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਕੇ 23 ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 7 ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ 16 ਸਹਿਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਗੰਨਾ ਪੀੜਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ 57016 ਟਨ ਹੈ। ਸਹਿਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ 16 ਮਿੱਲਾਂ ਵਿਚੋਂ 7 ਮਿੱਲਾਂ ਗੰਨੇ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ 1995-96 ਤੋਂ ਬੰਦ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਲੂ ਮਿੱਲਾਂ ਦੇ ਪੂਰਾ ਸੀਜ਼ਨ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਲਈ 2.30 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਇਸ ਵੇਲੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੇਠ ਕੇਵਲ 90000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਖੰਡ ਦੀ ਵਸੂਲੀ ਵੀ ਕੇਵਲ 9.5 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੀ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਵਸੂਲੀ 12-13 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਖੰਡ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਘਾਟੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਗੰਨੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਉਤਪਾਦਿਕਤਾ ਬਹੁਤੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਜਨਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਰੋਗ ਗ੍ਰਸਤ ਬੀਜ ਲੈ ਕੇ ਬੀਜਣਾ, ਤਸਦੀਕਸ਼ੁਦਾ ਰੋਗ ਰਹਿਤ ਬੀਜ ਦੀ ਘਾਟ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ, ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਬੀਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ (ਜੋ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਕਮਾਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਰੁਕਾਵਟ ਹੈ ),ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਅੰਨੇਵਾਹ ਵਰਤੋਂ ਆਦਿ ਹਨ। ਸੋ, ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖੰਡ ਮਿੱਲਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਗੰਨੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਉਤਪਾਦਿਕਤਾ ਅਤੇ ਖੰਡ ਦੀ ਰਿਕਵਰੀ ਵਧਾਉਣੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਪਣਾਕੇ ਖੇਤੀ ਲਾਗਤ ਖਰਚੇ ਘਟਾਉਣੇ,ਨਵੀਆਂ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਰੋਗ ਰਹਿਤ ਬੀਜ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣਾ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖੰਡ ਮਿੱਲਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਬੀਜ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਨੀ ਆਦਿ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਪੱਖ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਹੀ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ ਸਗੋਂ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਗੰਨੇ ਦੀ ਬੱਚਤ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਖੰਡ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਮਾਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾ ਕੇ ਵਧੇਰੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ: ਕਮਾਦ ਦੀ ਬਿਜਾਈ 20ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ 20 ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਚੋਣ: ਇਸ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਸੀ. ਓ. ਜੇ. 85, ਸੀ. ਓ. ਜੇ 64 ਅਤੇ ਸੀ. ਓ. ਜੇ. 83 ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸੋਧ : ਕਿਸੇ ਵੀ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲੈਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਬੀਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੇ 20000 ਬਰੋਟੇ ,ਚਾਰ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੇ 15000 ਅਤੇ 5 ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੇ 12000 ਬਰੋਟੇ ਵਰਤਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਚੋਣ ਕੀਤੇ ਬਰੋਟਿਆਂ ਨੂੰ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਕੀਟ ਨਾਸ਼ਕ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸੋਧ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। 250 ਗ੍ਰਾਮ ਐਮੀਸਾਨ6 ਜਾਂ ਬੈਗਾਲੋਲ ਜਾਂ ਟਿਲਟ ਨੂੰ 100 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਬਣਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਘੋਲ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਡੁਬੋ ਕੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਿਉਂਕ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕਮਾਦ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰ ਬਰੋਟਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਢੱਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2 ਲਿਟਰ ਕਲੋਰੋਪਾਈਰੀਫਾਸ 500 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ ਫੁਹਾਰੇ ਨਾਲ ਖਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਬਿਜਾਈ ਦਾ ਤਰੀਕਾ: ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਦਾ ਫਾਸਲਾ 90 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਮਾਦ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਟਰੈਂਚ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਚੌੜੀ ਅਤੇ 20ਤੋਂ 25 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਡੂੰਘੀ ਖਾਲੀ ਵਿਚ ਗੰਨੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੋ ਖਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਫਾਸਲਾ 90 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਕੀਤੀ ਬਿਜਾਈ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਜਿਥੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘੱਟ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਉਥੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬੰਨ੍ਹਾਈ ਸੌਖੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਫ਼ਸਲ ਡਿੱਗਦੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ: 195 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ ਤਿੰਨ ਬਰਾਬਰ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ, ਅਖੀਰ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿਚ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਡੀ. ਏ. ਪੀ. ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ: ਜੇਕਰ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਕਣਕ ਦੀ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜੀ ਹੈ ਤਾਂ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 30-40 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ 500 ਗਰਾਮ ਆਈਸੋਪ੍ਰੋਟੂਰਾਨ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਗੋਭੀ ਸਰੋਂ ਦੀ ਕਾਸਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 25 -30 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ 400 ਗ੍ਰਾਮ ਆਈਸੋਪ੍ਰੋਟੂਰਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਗੰਨੇ ਵਿਚੋਂ ਅੱਖਾਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੰਨਾ ਸਾਬਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਰਸ ਕੱਢ ਕੇ ਗੁੜ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂ ਖੰਡ ਮਿੱਲ ਨੂੰ ਜਾਂ ਗੰਨੇ ਦਾ ਰਸ ਵੇਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਮਾਦ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦੀੇ ਸਸਟੇਨਏਬਲ ਸ਼ੂਗਰਕੈਨ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ (ਐਸ. ਐਸ. ਆਈ.) ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਹੀ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਖੇਤੀ ਲਾਗਤ ਖਰਚੇ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬੀਜ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਗੰਨੇ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਕੇ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਘੱਟ ਬੀਜ, ਪਾਣੀ,ਖਾਦਾਂ, ਕੀੜੇ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਵਧੇਰੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬੀਜ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50-70 ਕਿਲੋ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਗੰਨੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੇ ਕਮਾਦ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਫਸਲ਼ਾਂ ਬੀਜ ਕੇ ਵਧੇਰੇ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਮਾਦ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਢੁਕਵੀਂ ਹੈ।

ਮੁਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤ: ਸਿਰਫ ਗੰਨੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨੀ, 25-35 ਦਿਨ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਲਗਾਉਣੀਆਂ, 4×2 ਫੁੱਟ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ਉੱਤੇ ਪਨੀਰੀ ਲਗਾਉਣੀ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਖਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਲਗਾ ਕੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਸਿੱਲ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣੀ,ਜੈਵਿਕ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਕੀਟ ਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਾਰਥਕ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਬੀਜਣੀਆਂ।

ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨੀ: ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿਫਾਰਸ਼-ਸ਼ੁਦਾ ਕਿਸਮ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ 5-7 ਕੁਇੰਟਲ ਰੋਗ ਰਹਿਤ ਗੰਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪੋਰੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਹੋਣ ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਬੱਡ ਚਿੱਪਰ ਨਾਲ ਸਿਰਫ ਅੱਖਾਂ ਗੰਨਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰ ਲਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਕ ਹੈਕਟੈਅਰ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ 13750 ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਤਕਰੀਬਨ 150 ਤੋਂ 200 ਕਿਲੋ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 10 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲੀ ਕਮਾਦ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿਚੋਂ ਔਸਤਨ 10-12 ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੇ 450-500 ਤੰਦਰੁਸਤ ਗੰਨਿਆਂ ਤੋਂ ਇਕ ਏਕੜ ਲਈ ਅੱਖਾਂ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਗੰਨੇ ਵਿਚੋਂ ਅੱਖਾਂ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੰਨਾ ਸਾਬਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਰਸ ਕੱਢ ਕੇ ਗੁੜ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂ ਖੰਡ ਮਿੱਲ ਨੂੰ ਜਾਂ ਗੰਨੇ ਦਾ ਰਸ ਵੇਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਲੱਗ ਕੀਤੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਉਲੀਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸੋਧ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੇਬਿਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ 20 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਬੋਰੀ ਅੱਖਾਂ ਭਰ ਕੇ ਤੂੜੀ ਜਾਂ ਪਰਾਲੀ ਹੇਠ ਪੱਧਰਾ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ 3-5 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਉੱਗ ਪੈਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਜੋ ਨਾ ਉਗਣਯੋਗ ਹੋਣਗੀਆਂ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 60 ਕਿਲੋ ਲੱਕੜ ਦਾ ਬਰੀਕ ਬੂਰਾ,20 ਕਿਲੋ ਨਾਰੀਅਲ ਦਾ ਬੂਰਾ ਅਤੇ 20 ਕਿਲੋ ਗੰਡੋਇਆਂ ਦੀ ਖਾਦ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਬਣਾ ਏਨਾ ਕੁ ਪਾਣੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੱਥ ਵਿਚ ਘੁੱਟਣ ਨਾਲ ਲੱਡੂ ਦੀ ਤਰਾਂ ਮਿਸ਼ਰਣ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀਆਂ 50 ਖਾਨਿਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਟ੍ਰੇਆਂ ਵਿਚ ਇਸ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਖਾਨੇ ਵਿਚ ਅੱਧਾ ਭਰ ਕੇ ਉੱਗੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਉਪਰੋਕਤ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਲਈ 300 ਟ੍ਰੇਆਂ ਲੈਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਟ੍ਰੇਆਂ ਨੂੰ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਮਰਲੇ ਜਗਾ 'ਤੇ ਛਾਂਦਾਰ ਜਾਲੀ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਸ਼ੈੱਡ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਟਿਕਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟ੍ਰੇਆਂ ਨੂੰ ਟਿਕਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਫੁਹਾਰੇ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਖੁੱਲਾ ਪਾਣੀ ਲਗਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਖਿਆਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਤਿਆਰ ਹੋ ਰਹੀ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਸੋਕਾ ਨਾ ਲੱਗੇ। ਜਾਲੀਦਾਰ ਛਾਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ੈਡਾਂ ਵਿਚ ਬੂਟਿਆਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਇਕਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 25-35 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪਨੀਰੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਲਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਪਨੀਰੀ ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਲਗਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਆਮ ਕਰਕੇ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜੇ ਕਮਾਦ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਪਿਛੇਤੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾਵਾਰ 'ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਨੀਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਮਾਨ ਜਿਵੇਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀਆਂ ਟ੍ਰੇਆਂ, ਛਾਂ ਵਾਲੀ ਜਾਲੀ, ਅੱਖਾਂ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦਾ ਬੂਰਾ ਇਕੋ ਵਾਰ ਹੀ ਖ੍ਰੀਦਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬਚਾਏ ਹੋਏ ਬੀਜ ਦੀ ਆਮਦਨ ਨਾਲ ਖ੍ਰੀਦਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਲਵਾਈ : ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਗੈਰ ਨਾੜ ਅਤੇ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾਇਆਂ ਖੇਤ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ 4 ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਆਲੂ ਬੀਜਣ ਵਾਲੇ ਰਿਜਰ ਦਾ ਵਿਚਲਾ ਫਾਲਾ ਕੱਢ ਕੇ ਉੱਤਰ-ਦੱਖਣ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਖਾਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ 125 ਕਿਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਹੇਕਟੇਅਰ ਡਾਇਆ ਖਾਦ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 2 ਟਰਾਲੀਆਂ ਦੇਸੀ ਰੂੜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਖਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਪੂਰੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਨਾਂਅ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਾਫੀ ਬੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਲੱਗੀਆਂ ਖਾਲ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਤਿਆਰ ਕਮਾਦ ਦੇ ਪੌਦੇ 2 ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਖਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਨੀਰੀ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਪਾਣੀ ਲਗਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਖਾਲ਼ੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬਚੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਮੌਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਆਲੂ, ਲਸਣ, ਪਿਆਜ, ਛੋਲੇ, ਮਸਰ, ਭਿੰਡੀ ਤੋਰੀ, ਵੇਲਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਮੂੰਗੀ, ਮਾਂਹ, ਮੂਲੀਆਂ ਆਦਿ ਫ਼ਸਲਾ ਬੀਜ ਕੇ ਵਾਧੂ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੇ। ਪਨੀਰੀ ਦੇ ਕੁਝ ਬੂਟੇ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਮਰਨ ਕਾਰਨ ਵਿੱਥਾਂ 'ਚ ਇਹ ਬਚਾਏ ਬੂਟੇ ਲਗਾਕੇ ਵਿੱਥਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਰਦੀ ਵਿਚ ਕਮਾਦ ਨੂੰ ਕੋਰੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਮੇਂ -ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇਕਸਾਰ ਵਾਧੇ ਲਈ 4-5 ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਨਿਕਲਣ ਪਿੱਛੋਂ ਪਹਿਲੀ ਮੁੱਖ ਸ਼ਾਖਾ ਨੂੰ ਕੱਟ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਨੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪੌਦਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣਗੇ।

ਜੇਕਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਰੋਕਤ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਬੀਜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਖੇਤੀ ਲਾਗਤ ਖਰਚੇ ਵੀ ਘਟਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਰੋਗ ਰਹਿਤ ਬੀਜ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਉਤਪਾਦਿਕਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਵਧੇਗੀ ਸਗੋਂ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਡਾ: ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ

-ਐਮ. ਐਸ. ਸੀ. (ਗੰਨਾ ਤਕਨੀਕ) ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਕਾਸ ਅਫਸਰ (ਸਿਖਲਾਈ), ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ।

ਮੋਬਾਈਲ : 94630-71919

Post by: Gursham Singh Chema

Post Comment