ਧਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ : ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਧਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ - ਪ੍ਰੇਮ, -ਭਗਤੀ ਜਾਂ ਨਾਮ ਉਸ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਧਨ । ਸੰਸਾਰਿਕ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਸੁਖ-ਆਰਾਮ ਬਿਰਛ ਦੀ ਛਾਂ ਸਮਾਨ ਹਨ । ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪਦਾਰਥ ਅਸਥਿਰ, ਅਧੂਰੇ ਅਤੇ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਸੁਖ ਵੀ ਅਸਥਿਰ, ਅਧੂਰਾ ਅਤੇ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾ ਅੱਜ ਤਕ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸੱਚਾ ਸੁਖ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਮਿਲ ਹੀ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਸੱਚਾ ਅਤੇ ਅਮਰ-ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਸੁਖ ਵੀ ਸੱਚਾ ਅਤੇ ਅਮਰ- ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹੈ।
ਜਿਸ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਸਿਰ-ਧੜ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਸੂਲ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਭੋਗਾਂ, ਵਿਸ਼ੇ-ਵਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੁਕਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਸਾਡੀ ਸਰੀਰਕ , ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਨਰਕਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ:
ਪਾਪਾ ਬਾਝਹੁ ਹੋਵੈ ਨਾਹੀ ਮੁਇਆ ਸਾਥਿ ਨ ਜਾਈ।। - ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ , ਅੰਗ. ੪੧੭
ਆਪ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੁਨਿਆਵੀ ਦੌਲਤ ਪਾਪਾਂ ਬਾਝੋਂ ਇਕੱਠੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ।
ਜਿੰਨੇ ਵੱਧ ਭੋਗ,ਉਨੇ ਵੱਧ ਰੋਗ, ਜੀਨੇ ਵੱਧ ਰੋਗ, ਓਨਾ ਵੱਧ ਦੁੱਖ । ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਰੁੱਖਾ ਟੁਕੜਾ ਠੱਗੀ, ਬੇਈਮਾਨੀ ਨਾਲ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਧਨ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਐਸ਼ੋ- ਇਸ਼ਰਤ ਤੋਂ ਲੱਖ ਦਰਜੇ ਚੰਗਾ ਹੈ ।
ਜਦ ਤਕ ਜੀਂਦੇ ਹਾਂ, ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਧਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਰੁਪਿਆ- ਪੈਸਾ ਹੀ ਸਾਡਾ ਦੀਨ - ਈਮਾਨ ਬਣ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਠੀਕ-ਗ਼ਲਤ, ਭਲੇ-ਬੁਰੇ, ਜਾਇਜ਼- ਨਜਾਇਜ਼ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਝੂਠ,ਅਨਿਆਂ ਅਤੇ ਬੇਈਮਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਦੌਲਤ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਵਿਚ ਲੱਗ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਇਹ ਦੀਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮਹਿਮੂਦ ਗਜ਼ਨਵੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਸਤਾਰਾਂ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਧਨ ਲੁੱਟ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਲੈ ਗਿਆ ਪਰ ਅੰਤ ਸਮੇਂ ਇਕ ਸੂਈ ਵੀ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਨਾ ਗਈ ।
ਸੰਤ ਮਹਾਤਮਾਂ ਸੰਸਾਰਿਕ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਨਹੀਂ ਹਨ । ਸੰਤ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੈ:
ਸਾਈਂ ਇਤਨਾ ਦੀਜੀਏ, ਜਾ ਮੇਂ ਕੁਟੁੰਬ ਸਮਾਏ ।
ਮੈਂ ਭੀ ਭੂਖਾ ਨਾ ਰਹੂੰ, ਸਾਧੂ ਨ ਭੂਖਾ ਜਾਏ ।।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੰਨਾ ਭਗਤ ਜੀ ਆਪਣੇ ਇਕ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿਚ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੇ ਕੁੱਲ-ਮਾਲਕ! ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਦੇ ਤਾਂ ਜੋ ਮੈਂ ਬੇਫ਼ਿਕਰ ਹੋ ਕੇ ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵੱਲ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਦੇ ਸਕਾਂ । ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਭਗਤ ਹੱਕ- ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੋਂ ਕਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਧਨ ਵੀ ਪਰਮਾਰਥੀ ਕਾਰਜਾਂ ਉੱਤੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
ਇਨਸਾਨ ਦੀਆਂ ਅਸਲ ਲੋੜਾਂ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਦੁਨਿਆਵੀ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਇਸ ਹਦ ਤਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਖੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਵੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਵਰਦਾਨ ਸਾਬਤ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ਇਕ ਸਰਾਪ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਚੱਲਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਸੱਚਾ ਧਨ ਉਸ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਰ ਦੀ ਭਗਤਿ ਜਾਂ ਨਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੈ । ਇਸ ਧਨ ਨੂੰ ਨਾ ਚੋਰ ਚੁਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਨਾ ਡਾਕੂ ਲੁੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਅੱਗ ਸਾੜ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਸਗੋਂ ਇਹ ਦੌਲਤ ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਪਰਲੋਕ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਸੱਚੇ ਅਨੰਦ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਚਾ ਸਾਧਨ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਿਹ
ਗੁਰਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾਂ
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਿਹ
ਗੁਰਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾਂ
