ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਲਿਪਤ ਪੁਰਾਤਨ ਗਹਿਣਾ ਹੱਥ ਵਾਲੀ ਮਧਾਣੀ ਆਧੁਨਿਕ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਦਰਦ ਭਰੀ ਤਰਾਸਦੀ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਚੀਕ-ਚੀਕ ਕੇ ਕੇ ਪੇਂਡੂ ਸੁਆਣੀਆ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਰਖਵਾਲਿਉ, ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਿਤੇ ਦਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ .ਕਦੇ ਮੈਨੂੰ ਮਾਣ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜਦ ਪੇਂਡੂ ਸੁਆਣੀਆਂ ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਲਾਲੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੇਰੇ ਰਾਹੀਂ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਉਦੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਮੈਨੂੰ ਖੁੰਜੇ ਲਗਾ ਕੇ ਬਿਜਲੀ ਮਧਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ.
ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਬਿਜਲੀ ਯੰਤਰ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਮਧਾਣੀ ਮੈਨੂੰ ਟਿਚਰਾਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਕਿ ਭੈਣੇ ਮੈਂ ਆਧੁਨਿਕ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਸੌਖ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਕਾਢ ਹਾਂ,ਪਰ ਤੂੰ ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਥਾਂ ਕਿਵੇਂ ਲੈ ਸਕਦੀ ਹੈ ? ਉਹ ਦਿਨ ਲੱਦ ਗਏ, ਜਦ ਹਰ ਘਰ ਵਿਚ ਦੁੱਧ ਹੁੰਦਾ ਸੀ,ਅਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣ ਲਈ ਤੇਰਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦਾ ਸੀ,ਹੁਣ ਮੇਰ ਜ਼ਮਾਨਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਕੱਲ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇੰਨੀ ਆਲਸ ਭਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਵੇਰੇ ਬਿਜਲੀ ਚਲੀ ਜਾਵੇ ਤੇ ਸੁਆਣੀਆਂ ਨੇ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨਗੀਆਂ ਚਾਹੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ.
ਪਰੰਤੂ ਦੁਆਰਾ ਤੇਰੇ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀਆਂ .ਕਿਉਂ ਦੇਖਿਆ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਕਮਾਲ ਜਿਵੇਂ ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਖੁੰਜੇ ਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਨੇ,ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਲਾਹ ਤਾ ਨਾ ਖੂੰਜੇ ਤੂੰ ਹੁਣ ਜਿਨ੍ਹਾ ਮਰਜ਼ੀ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਲੈ, ਪਊ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਪੈਰਾਂ ਥੱਲੇ ਹੀ ਰਹਿਣਾ .ਜਿਵੇਂ ਪੁਰਾਤਨ ਮਧਾਣੀ ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਕਿ ਭੈਣੇ ਇੰਨਾ ਗੁਮਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜਦ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਨਰੋਈਆਂ ਦਿਸਦੀਆਂ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਰਿੜਕਦੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਹਵਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ,ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਸੀ.
ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਸਮਾਂ ਬਦਲਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਥਾਂ ਤੇਰੇ ਵਰਗੀ ਕਲਮੂਹੀ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਅਤੇ ਨਰੋਏ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੀ ਥਾਂ ਆਲਸ ਨੇ ਘਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈਂ ਕਿਉਂਕਿ ਬਦਲੇ ਸਮੇਂ ਨੇ ਮੇਰਾ ਵੀ ਰੂਪ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਥਾਂ ਤੂੰ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ . ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੁਆਣੀਆ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣ ਲਈ ਤੈਨੂੰ ਉਡੀਕਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਨੇ.
ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਪਿੰਡਾ ਵਿੱਚ ਰਿੜਕਣ ਲਈ ਦੁੱਧ ਬਚਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਧੀਆਂ ਦੇ ਡਰੰਮਾਂ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮਜ਼ਬੂਰੀਆਂ ਨੇ ਰਿੜਕਣ ਜੋਗਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਛੱਡਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ . ਪੁਰਾਤਨ ਮਧਾਣੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੀ ਆਲਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਖੁੰਜੇ ਲਗਾ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਸਿਰ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਐ .
ਚਾਹੇ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਮੈਨੂੰ ਭੁੱਲ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਜਾਣ ਪਰ ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਯਾਦ ਕਰਾਉਂਦਿਆ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਈ ਵਸਤਾਂ ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਬਰਤਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਰਿੜਕਣ ਲਈ ਦੁੱਧ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਉਸਨੂੰ ਚਟੂਰੀ ਚਾਟੀ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ,ਉਸਨੂੰ 'ਨੇਹੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ . ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਉਸ ਨੂੰ ਮਧਾਣੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਮਧਾਣੀ ਨੂੰ ਘੁਮਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਪਾ ਕੇ ਰੱਸੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ.
ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਨੇਤਰਾ' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ . ਮੇਰੇ ਸਮੇਂ ਜਿਸ ਘਰ ਵਿਚ ਮੈਂ ਭਾਵ ਮਧਾਣੀ ਨਾ ਹੁੰਦੀ,ਉਸ ਘਰ ਨੂੰ ਬਰਕਤ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ . ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਰਾਜ਼ ਵੀ ਮੈਂ ਸੀ . ਮੈਨੂੰ ਰਿੜਕਣ ਨਾਲ ਬਾਵਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕਸਰਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ. ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਸੁਆਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਦੀ ਛਣ-ਛਣ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਘਰ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਮਹਿਕ ਮਈ ਧੁੰਨਾਂ ਵਾਲਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਤਾਂ ਕੋਈ ਟਾਵੀਂ-ਟੱਲੀ ਮੁਟਿਆਰ ਹੀ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ.
ਬੇਸ਼ਕ ਅੱਜ ਸਭ ਕੁੱਝ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ,ਮੈਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭੁੱਲ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਬਿਜਲੀ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਮਧਾਣੀ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਚੱਲੋ ਜੋ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਵਧੀਆ ਹੈ ਪਰ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਲਾਂਭਾ ਜਰੂਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹਾਂਗੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜਦੋਂ ਮੇਰੀ (ਪੁਰਾਣੀ ਮਧਾਣੀ) ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ. ਚੱਲੋ ਰੱਬ ਸੁੱਖ ਰੱਖੇ, ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਸਕੂਲਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੈਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤਾਂ ਜਰੂਰ ਯਾਦ ਯਾਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ,ਜਦ ਕਿਸੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਸਮਾਗਮ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਮਰੀ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਐ.
ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀ ਜਿਹੀ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਵਜੋਂ ਇਹ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਮੇਰੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅੰਗ ਇਹ ਪੁਰਾਣੀ ਮਧਾਣੀ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ. ਚੱਲੋ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਜਿਨ੍ਹਾ ਕੁ ਇੰਨ੍ਹਾ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਖਿਆਲ ਹੈ ਕਰ ਲੈਣਗੀਆਂ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਖਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਕਿਵੇਂ ਦੱਸਣਗੇ ? ਚਲੋ ਉਹ ਦੱਸ ਵੀ ਸਕਣਗੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਇਹ ਤਾਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ .
ਅਲਵਿਦਾ,ਮੇਰੀਏ ਭੇਣੇ ਨਵੀਂ ਮਧਾਣੀਏ, ਮੇਰੀ ਦੁਆ ਐ ਤੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੁਸ਼ ਰਹੇਂ . ਮੇਰੀ ਦੁਆ ਐ ਤੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੁਸ਼ ਰਹੇਂ . ਮਾਣ ਨਾ ਕਰੀਂ ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਤੂੰ ਵੀ ਕਦੇ ਖੂੰਜੇ ਲੱਗੇਗੀ . ਕਿਉਂ ਜੋ ਜ਼ਮਾਨਾ ਬਦਲਦਾ ਜਾ ਰਿਹੈ .
